نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشگاه علامه

چکیده

شورای پول و اعتبار به عنوان یکی از مهم­ترین ارکان بانک مرکزی، مسئولیت تنظیم مقررات و سیاست­گذاری کلان بانکی و پولی کشور و نظارت بر بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری را بر عهده دارد. این شورا در راستای انجام وظایف خود مصوبات فراوانی را وضع کرده که برای شبکه بانکی الزامآور است. امّا در مواردی این مصوبات با قوانین و مقررات جاری مغایرت داشته یا خارج از حدود اختیارات قانونی شورا بوده است. از اینرو سوالات و ابهامات فراوانی در خصوصجایگاه و قلمرو حقوقی مصوبات شورای پول و اعتبار قابل طرح است. برای مثال، آیا مصوبات شورای فوق علاوه بر بانک­ها و موسسات مالی و اعتباری برای سایر دستگاه­های اجرایی الزام‌آور است؟ یا در صورت وضع مقرراتی مخالف قانون اساسی (وشرع) یا قانون عادی، تکلیف مجریان چیست؟ با توجه به عدم پیش­بینی ارزیابی پیشین و پسین مصوبات فوق در قوانین و مقررات، به هنگام وقوع اختلاف و طرح دعوی، آیا دادگاه وظیفه ارزیابی و مآلاً این حق را دارد که به چنین مصوباتی که هنوز ابطال نشده­اند، ترتیب اثر ندهد؟ در این پژوهش سعی می‌شود ضمن پاسخ به سوالات و ابهامات مرتبط، اعتبار و جایگاه حقوقی مصوبات این نهاد شبه قانونگذاری و همچنین گستره و قلمرو آن مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

lLegal Position and Scope of the Decisions of the Council of Money and Credit

نویسندگان [English]

  • Majid Banaei Oskooei 1
  • Vida Mirzaei 2

2 Allameh Tabataba’i University

چکیده [English]

The Council of Money and Credit, as one of the most important components of the central bank of Iran, is responsible for regulating macroeconomic policies of the country’s banking and supervision over banks and financial and credit institutions. In order to carry out its duties, the Council has laid down many approvals that are binding on the banking system. However, in some cases, these decisions are in conflict with current laws and regulations or have been outside the scope of the legislative authority of the Council. Hence, there are many questions and ambiguities regarding the position and legal scope of the decisions of the Council of Money and Credit. For instance, are the council’s regulations mandatory for other executive organizations in addition to banks and financial and credit institutions? Otherwise, if the rules are contrary to the Constitution, or the ordinary law, what is the duty of the executors? Given the lack of anticipation of the prior assessment of the above-mentioned approvals, in the course of a dispute and a lawsuit, does the court have a duty to assess and have the right to disregard the effects of such decisions, which have not yet been canceled?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Council
  • money
  • credit
  • bank
  • Policie
الف- فارسی
کتاب‌ها
-     امامی، محمد و کورش استوار سنگری، حقوق اداری، جلد اول، چاپ پانزدهم، حقوق اداری (تهران: نشر میزان، 1391).
-     راسخ، محمد، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی (تهران: انتشارات دراک، 1388).
-     رضایی زاده، محمدجواد، حقوق اداری1 (تهران: نشر میزان، زمستان 1385).
-     سازوکارهای نظارت بر مقررات دولتی، مجموعه نشست‌های علمی دیوان عدالت اداری، شماره دوم (تهران: انتشارات پیام عدالت، اردیبهشت 1388).
-      شیرزاد، امید، دلایل ابطال مصوبات دولتی در دیوان عدالت اداری (تهران: انتشارات جنگل، جاودانه، 1392).
-     صدرالحفاظی، سید نصرالله، نظارت قضایی بر اعمال دولت در دیوان عدالت اداری (تهران: نشر شهریار، 1372).
-     طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، چاپ چهاردهم (تهران: انتشارات سمت، 1387).
-     عباسیان، عزت‌اله و مهدی مرادپور اولادی، سیاست‌های پولی و مالی، چاپ دوم (دانشگاه علوم اقتصادی، 1389).
-     قاضی، سید ابوالفضل، بایسته­های حقوق اساسی، چاپ سی و دوم (تهران: نشر میزان، 1387).
-     مهرپور، حسین، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (تهران: مؤسسه انتشارات دادگستر، زمستان 1387).
-     موسویان، سیدعباس، بررسی فقهی- اقتصادی ابزارهای جایگزین عملیات بازار باز و معرفی ابزاری جدید، چاپ شده در کتاب سیاست­های پولی 2، تدوین علیرضا رحیمی بروجردی (تهران: مؤسسه تحقیقات پولی و بانکی، 1379).
-     وکیل، امیرساعد و پوریا عسگری، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سوم (تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد، 1388).
-     سیدمحمد هاشمی، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (حاکمیت و نهادهای سیاسی)، جلد اول، چاپ ششم (تهران: نشر میزان، 1384).
-     هاشمی، سیدمحمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (حاکمیت و نهادهای سیاسی)، جلد دوم، چاپ چهارم (تهران: نشر دادگستر، 1379).
-     هاشمی دیزج، عبدالرحیم، سیاست های پولی و مالی (تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، 1386).
-     هداوند، مهدی و علی مشهدی، اصول حقوق اداری در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، چاپ دوم (تهران: انتشارات خرسندی، 1391).
-     هدایت‌نیا، فرج الله و محمدهادی کاویانی، بررسی فقهی حقوقی شورای نگهبان (تهران: مرکز نشر و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1380).
 
مقاله‌ها
-         ابراهیمی، ایلناز، همتی، مریم، «نقش و کارکرد شورای سیاست پولی در سایه»، فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال سوم، شماره 11، (1394).
-         ابوالحمد، عبدالحمید، «مسئله سلسله­مراتب قوانین در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 22، (تابستان 1360).
-         بنایی اسکویی، مجید، «جایگاه و قلمرو حقوقی مصوبات هیأت­های امنای دانشگاه­ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی»، پژوهش حقوق عمومی دانشگاه علامه، شماره 47، (تابستان 1394).
-         پورمتین، اصغر، «تنگتر شدن حلقه محاصره»، بانک و اقتصاد، شماره 123، (1392).
-         حیدری، حسن، حیدری، نرگس، «آسیب‌شناسی نظام بانکی 2، (بررسی ساختار سیاست­گذار پولی و اعتباری در ایران)»، معاونت پژوهش­های اقتصادی، (1394).
-         رحمانی، شعبان، «مطالعه نظارت قضایی بر عملکرد اجرایی قوه مجریه»، ماهنامه پژوهش ملل، دور دوم، شماره 18، (خرداد 1396).
-         رستم پور، فریبا، «مروری بر تاریخچه شورای پول و اعتبار و ترکیب اعضای آن»، مجله بانک و اقتصاد، شماره 96، (بهمن 1387).
-         سبحانی، حسن، علیمردانی، پرگل، «تطابق سیاست­گذاری پولی با قوانین و عملیات بانکی بدون ربا در کشور طی سال­های 93-63»، فصلنامه مجلس و راهبرد، شماره 86، (تابستان 1395).
-         شورای پول و اعتبار، «ضرورت اجتناب ناپذیر کشور»، مجله نامه اتاق بازرگانی، شماره 495، (تیر 1388).
-         «طرح استقلال بانک مرکزی و احیای شورای پول و اعتبار»، مجله بانک و اقتصاد، شماره 94، (مهر 1387).
-         مجتهد، احمد، «بررسی ابزارها و سیاست­های پولی بانک مرکزی ایران»، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 1، (تابستان و پاییز 1388).
-         مهرپور، حسین، «دادگاه حافظ قانون اساسی، شورای نکهبان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله حق (مطالعات حقوق قضایی)، بهار، شماره 9، (1366).
-         نظافتیان، عبدالعلی، «ارزیابی جایگاه حقوقی نهادهای سیاست­گذار پولی و اعتباری در نظام بانکی کشور»، مجلس و راهبرد، شماره 51، (1385).
-         ویژه، محمدرضا، «تأملی بر سلسله مراتب هنجارها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، بهار، شماره 50، (1388).
 
پایان­ نامه ­ها
-            امیرتبار، فاطمه، جایگاه و اختیارات شورای اقتصاد و شورای پول و اعتبار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه شهید بهشتی، 1383.
-            رنگریز، شعبانعلی، بررسی جایگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مصوبات آن در نظام حقوقی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبایی، 1389.
-            قائدی، امیر، جایگاه مصوبات شوراهای اسلامی کشوری در سلسله­‌مراتب هنجارهای نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1392.
-            میرسعید قاضی، محمد ابراهیم، استقلال بانک مرکزی و تاثیر آن بر کارآیی سیاست پولی با تاکید بر اقتصاد ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت علوم بانکی، مؤسسه علوم بانکداری ایران، 1383.
-            نورانی، محمد، بررسی مفهوم و مبانی استقلال بانک مرکزی با تأکید بر حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبائی، 1390.
 
 
ب- انگلیسی
Book
-            Phihipp, M, How Central Banks Take Decisions: An Analaysis of Monetary Policy Meetings (United States: Bank of America Corporation: 2010).
 
 
Articles
-            Siklos, P, L, “No Single Definition of Central Bank Independence is Right for all Countries”, European Journal of Political Economy, (2008).
 -            Radovic, M, Radonjic, M & Djuraskovic, J, “Central Bank Independence, the Case of the Central Bank of Montenegro”, Journal of Central Banking Theory and Practice, No. 3 (25), (2018).
 -            Georgeta, D, Maria-Lenuţa, M&Codruța, M, “Central Bank Independence and Independence EU-28”, Land Forces Academy Review, Vol. XXII, No. 4 (88), (2017).
 -            Hammermann, F, “Comparing Monetary Policy Strategies: Towards a Generalized Reaction Function”, Kiel Institute for World Economics, Kiel Working Paper, No. 1170, (2003).
 -            The Monetary Policy of the ECB, Section Foreword. P.7 European Central Bank. (2004).
 -            Walsh, Carl, “Central Bank Independence” Prepared for the New Palgrave Dictionary, Monetary Economics (2005).
  -            Apel, M, Andreas, C, Lennartsdotter, P & Røisland, Q, “Monetary Policy Committees: Comparing Theory and Inside Information from MPC”, International Journal of Central Banking, Vol. 11, No. 4 (2015).