نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

اگر محوری­ترین کارکرد حقوق عمومی را تنظیم و تمشیتِ کارآمد روابط «حکومت» و «شهروندان» قلمداد کنیم، مگر می­توان بهروزی و تنظیمِ به­سامان روابط اجتماعی را با خودبسندگیِ در حقوق تحقق بخشید؟ این مقاله در پی پاسخ به پرسش مطروحه شکل گرفته است. پیش­فرض نگارنده این است که مطالعات میان­رشته­ای یک ضرورت و ناشی از پیچیدگی و چندوجهی­بودن واقعیت­های اجتماعی است. بر این بنیاد، این سخن با هدف تبیین لزوم پیوند فرآیندهای حقوقی­سازی و شکل­دهی هنجارها، ساختارها و سازوکارهای حقوق عمومی، با یافته­ها و دستاوردهای دیگر علوم انسانی و اجتماعی، به نگارش درآمده است. این نوشتار از نظر شیوه گردآوری داده­ها، کتابخانه­ای و از حیث روش تحقیق نیز توصیفی-تبیینی-تجویزی است. چنان­که در گام نخست به ایضاح مفهوم مطالعات ­رشته­ای، چندرشته­ای، میان­رشته­ای و فرارشته­ای پرداخته؛ آن­گاه به تبیین چیستی و چرایی حقوق عمومی و نسبت آن با مفاهیم پیشین را بررسی کرده و نهایتاً به تجویز چگونگی پیوند بین مطالعات حقوقی و جامعه­شناختی رسیده است. بر ­بنیاد نتایج این نوشتار، «جامعه­شناسیِ حقوق عمومی» مطالعه­ای چندرشته­ای است که تفکیک بین واقعیت از ارزش، سنگ­بنای شکل­گیری آن و نظریۀ دولت قانونمند که برپایۀ واقع­گرایی حقوقی و نهایتاً بی­طرفی در قبال برداشت­های متفاوت شهروندان از زندگی مطلوب شکل گرفته است، رهاورد نظری آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Possibility and impossibility of interdisciplinary studies in LAW Case study: sociology of public law

نویسنده [English]

  • Mahdi Mahdavizahed

Teacher of Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

Interdisciplinary studies are currently a hot topic in legal academia, therefore one should distinguish four types in the sociological approach to law: disciplinary, interdisciplinary, multidisciplinary and transdisciplinary studies. Public law and sociology are strongly interconnected but the possibility of multidisciplinary in law is of concern here. 
In this study, it is argued that, sociology of public law as a multidisciplinary field of studies has affected theory of state. The study of public law and sociology rests on the belief that legal rules and decisions must be understood in the context. Public law is not autonomous, standing outside of the social world, but is deeply embedded within the society.
In this paper, it is illustrated how different methods can be used in researching law and legal phenomena, and how methodological issues and debates in sociology are relevant to the study of law. It is concluded that sociology of public law is based on “legal realism” and the concept of rule of law is shaped from this theory.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multidisciplinary Studies
  • Public Law
  • Sociology of Public Law
  • Legal Realism
  • Rule of Law
الف- فارسی
کتاب­ها
-           ایران­پور، فرهاد، بازاندیشی در روش­شناسی و شناخت­شناسی حقوقی (تهران: رخدادنو، 1391).
-           بودن، رمون، چرا روشنفکران لیبرالیسم را دوست ندارند؟ ترجمۀ مرتضی مردیها (تهران: مینوی خرد، 1394).
-           جعفری­تبار، حسن، دیو در شیشه؛ در فلسفۀ رویه قضایی (تهران: حق­گزاران، 1395). 
-           جعفری­تبار، حسن، فلسفه تفسیری حقوق (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1388).
-           دبیرنیا، علی­رضا، قدرت موسّس؛ کاوشی در مبانی حقوق اساسی مدرن (تهران: شهردانش، 1393).
-           راسخ، محمد، فلسفۀ حق و فلسفۀ حقوق عمومی (تهران: خانۀ اندیشمندان علوم انسانی، 1394).
-           شریف، محمد، گذار از حقوق بین­الملل به حقوق بشر (تهران: شهر دانش، 1393).
-            شوالیه، ژاک، دولت قانونمند، ترجمۀ حمیدرضا ملک­محمدی (تهران: دادگستر، 1378).
-           فاضلی، نعمت­اله، علوم انسانی و اجتماعی؛ چالش­ها، تحولات و راهبردها (تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1396).
-            قاری ­سید­فاطمی، سیدمحمد، حقوق بشر در جهان معاصر، درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع، چاپ چهارم (تهران: شهردانش، 1393).
-            ­ کاتوزیان، همایون، دولت و جامعه در ایران؛ انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمۀ حسن افشار، چاپ چهارم (تهران: نشر مرکز، 1386).
-            کاظمی، عباس، دانشگاه؛ از نردبان تا سایبان (تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1397).
-           کیوان­فر، شهرام، مبانی فلسفی تفسیر قانون، چاپ دوم (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1395).
-           ویژه، محمدرضا، کلیات حقوق اساسی، چاپ دوم (تهران: سمت، 1394).
-           وینسنت، اندرو، نظریه­های دولت،ترجمۀ حسین بشیریه، چاپ نهم (تهران: نی، 1392).
 
مقاله­ها
-           پایا، علی، «چگونه می­توان کارائی علوم انسانی را افزایش داد؟ بحثی در امکان­پذیری و راهکارهای عملی»، فصلنامه روش­شناسی علوم انسانی، شمارۀ 86، (1395).
-           حاتمی، محمدرضا و حامد روشن­چشم، «ماهیت رویکرد میان­رشته­ای در حوزه علوم انسانی با تأکید بر اندیشه­های هابرماس»، فصلنامه مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره پنجم، شماره 1، (1391).
-           دانشور، فائزه، «بازخوانی رابطۀ حقوق و ایدئولوژی در پرتو مطالعات میان­رشته­ای»، فصلنامه مطالعات میان‌رشته­ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شمارۀ 4، (1395).
-           راسخ، محمد و سیدحمید پورسیدآقایی، «نگاهی انتقادی به شکل­گرایی در حقوق»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شمارۀ 74، (1395).
-            رحمتی­فر، سمانه، «ظرفیت‌سنجی فرایند ایجاد قاعده حقوقی به عنوان مبنای قواعد متکثر حقوقی در دوران جهانی شدن»، مجله پژوهش حقوق عمومی، شمارۀ 46، (1394).
-            رنجبریان، امیرحسین و مهسا فرح­زاد، «تحولات عناصر تشکیل دولت: از موثر بودن به مشروعیت؟»، مجله مطالعات حقوق عمومی، دورۀ 45، شماره 2، (1394).
-           شعبانی­ورکی، بختیار و امین بابادی، «تکثررشته­ای؛ علیه فهم رایج از همکاری رشته­ها»، فصلنامه مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره هفتم، شماره 1، (1394).
-           شهابی، مهدی و پیام احمدی روزبهانی، «جامعه­شناسی حقوق، تأمّلی بر تعامل یا تضاد مفهوم تجربی از علم و بایدها و نبایدهای ارزشی»، مجلۀ علوم اجتماعی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شمارۀ 2، (1392).
-           فاضلی، نعمت­اله و فاطمه کوشکی، «رشته­ای، بینارشته­ای و پسارشته­ای؛ تغییر الگوهای رشته­ای در زبان‌شناسی»، فصلنامه مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره نهم، شماره 1، (1395).
-           منجمی، علیرضا، «درنگی بر مفهوم علوم انسانی آلمانی»، فصلنامه روش­شناسی در علوم انسانی، شماره 91، (1396).
-           ویژه، محمدرضا، «تحلیلی بر روابط دولت و نظم حقوقی»، مطالعات حقوقی، دوره پنجم، شماره 1، (1392).
 
ب- انگلیسی
Books
-            Blegvad, B. M. & others, European Yearbook in Law and Sociology (Martinus Nijhoff: 1977).
 -            Deflem, Mathieu, Sociology of Law, Visions of a Scholarly Tradition (Cambridge University Press, 2008).  
 -            Gert, Bernard, The Definition of Morality (Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2011).
 
Articles
-            Barber, N.W, “Prelude to the Separation of Powers”, Cambridge Law Journal, Vol. 60, No. 1, (2001).
 -            Tremblay, Luc B, “An Egalitarian Defense of Proportionality-based Balancing”, Oxford University Press and New York University School of Law, (2015), Vol. 12, No. 4.