نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دوره دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

3 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات، دانشگاه اصفهان

چکیده

در عصر ناصری، به لحاظ عدم حاکمیت قانون به عنوان نماد ارادهگرایی مدرن، ارادة شاه یکی از مهمترین مبناهای اعتبار قاعدة حقوقی بود که ریشه عمیقی در بافت فکری و سنتی جامعة ایرانی داشت. این اراده، مشروعیت ایدئولوژیک خود را از ارادة الهی کسب مینمود و مردم به عنوان رعایا، ضمن پذیرش این موضوع، این واگذاری قدرت را نوعی فره ایزدی تلقی میکردند. با اینحال، از آنجا که ارادة شاه، به احوال و نفسانیات شاه زمان برمیگشت، مبنایی متغیر قلمداد میشد که قواعد برآمده از آن دارای ویژگیهایی از قبیل غیرقابل پیشبینی بودن، فقدان عنصر برابری، عدم قطعیت و استمرار و عدم تحدیدپذیری بود. همین ویژگیها بود که در تقابل با پارادایم حقوق مدرن و ارادهگرایی مدرن، هیچگاه نتوانست ساختاری مبتنی بر عدالت طبیعی را نتیجه بدهد و امکان سازگاری اراده شاهی با عدالت شرعی مبتنی بر اصول و قواعد شرعی را نیز ناممکن نمود و سرانجام نیز به انقلاب مشروطه انجامید. تحلیل شاخصه‌های اراده‌گرایی سنتی از منظر اراده‌گرایی مدرن، هدف اصلی این پژوهش است تا به این ترتیب، چالش‌های ساختاری نظام حقوقی پیشامشروطه تبیین گردد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of Traditional Voluntarism in the Naseri Era and Modern Voluntarism

نویسندگان [English]

  • mahdi shahabi 1
  • mohammadreza mohammadi 2
  • Mortaza dehghanNejad 3

1 Associate Professor, Fculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Ph.D. Student, Fculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

3 Department of History and Iranology University of Isfahan, Iran

چکیده [English]

From Naseri era until Constitutional Revolution because of lack of Rule of law as a symbol of modern government, voluntarism or king’s volition was one of the most important basis of legal rule validation that had deep roots in traditional and intellectual background of Iranian society. This volition received its legitimation from God’s will and people as  peasants, by accepting this issue, considered this power transformation as a kind of charisma. However, because king’s volition came out of king’s characteristics, it was considered to have a variable basis and their derived rule had characteristics such as unpredictability, lack of equality element, uncertainty, lack of continuity and limitation. These features in contrast by modern legal paradigm could not have structure based on natural justice or legal justice and eventually led to the Constitutional Revolution. The major goal of this research is to analyzing the characters of traditional voluntarism frome the perspective of the modern voluntarism. Therfore, it would be possible to clarifing the structural challenges of the pre-revolutionary legal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Traditional Voluntarism
  • Modern Voluntarism
  • Modern Law
  • Legal Rule
  • Naseri Era
الف- فارسی
کتاب‌ها
-           احتشام السلطنه، خاطرات احتشام السلطنه، به کوشش و تحشیه سیدمحمدمهدی موسوی، چاپ دوم (تهران: زوار، 1367).
-           اعتماد السلطنه، محمدحسن خان، روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه، به کوشش ایرج افشار، چاپ هفتم (تهران: امیرکبیر، 1379).
-           اقبال آشتیانی، عباس، میرزا تقی خان امیرکبیر، به اهتمام ایرج افشار (تهران: طوس، 1363).
-           امین الدوله، خاطرات سیاسی میرزا علی خان امین الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرمائیان، زیر نظر ایرج افشار (تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر، 1370).
-           امین، حسن، تاریخ حقوق ایران (تهران: دایره المعارف ایران‌شناسی، 1382).
-           اولیویه، ا.، سفرنامه اولیویه، ترجمه محمدطاهرمیرزا (تهران: اطلاعات، 1371).
-           آجودانی، ماشاء الله، مشروطه ایرانی، چاپ چهارم (تهران: نشر اختران، 1385).
-           آدمیت، فریدون، مجلس اول و بحران آزادی، چاپ دوم (تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان، 1387).
-           آدمیت، فریدون، امیرکبیر و ایران، چاپ هفتم (تهران: شرکت انتشارات خوارزمی، 1362).
-           آدمیت، فریدون، ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، چاپ اول (تهران: گستره، 1387).
-           پاشا صالح، علی، سرگذشت قانون، مباحثی از تاریخ حقوق، دورنمائی از روزگاران پیشین تا امروز، چاپ چهارم (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1390).
-           پاکروان، امینه، آغا محمدخان قاجار، ترجمه جهانگیر افکاری (تهران: جامی، 1377).
-           پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاوس جهانداری (تهران: خوارزمی، 1368).
-           جعفری تبار، حسن، فلسفه تفسیری حقوق (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1388).
-           حکیمی، محمود، داستان‌هایی از زندگانی امیرکبیر، چاپ بیست و دوم (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1372).
-           خاتمی، محمود، مدخل فلسفة ارزش (تهران: نشر علم، 1395).
-           دهخدا، علی اکبر، امثال و حکم، جلد دوم، چاپ ششم (تهران: امیرکبیر، 1363).
-           راوندی، مرتضی، سیرقانون و دادگستری در ایران (تهران: نشرچشمه، 1368).
-           رجایی، عبدالمهدی، تاریخ اجتماعی اصفهان در عصر ظل السلطان (اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان، 1383).
-           شهابی، مهدی، فلسفة حقوق، مبانی نظری تحول نظام حقوقی، از حقوق سنتی تا حقوق مدرن، چاپ دوم (تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، 1397) .
-           طباطبایی، جواد، تاملی درباره ایران، جلد دوم، نظریه حکومت قانون در ایران، چاپ سوم (تهران: مینوی خرد، 1395).
-           طباطبایی، سید جواد، جدال قدیم و جدید (تهران: نشر نگاه معاصر، 1382).
-           فلور، ویلم و بنانی، امین، نظام قضایی عصرقاجار و پهلوی، ترجمه و تحقیق حسن زندیه، چاپ دوم (قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390).
-           کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، جلد اول، چاپ چهارم (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1385).
-           کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، چاپ سیزدهم (تهران: امیرکبیر، 1356).
-           کلی، جان، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه‌ محمد راسخ، چاپ دوم (تهران: انتشارات طرح نو، 1382).
-           مسعود میرزا، سفرنامه فرنگستان (تاریخ سرگذشت مسعودی)(تهران: دنیای کتاب، 1361).
-           ملکم، سرجان، تاریخ کامل ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، به کوشش علی اصغر عبداللهی، جلد دوم (تهران: افسون، 1380).
-           میرزا ملکم خان، روزنامه قانون، به کوشش و مقدمه هما ناطق (تهران: امیرکبیر، 2535).
-           نوایی، عبدالحسین، شرح حال عباس میرزا (ملک آرا) (تهران: بابک، 1361).
-           هابز، توماس، لویاتان، ویرایش و مقدمه از سی. بی. مکفرسون، ترجمه‌ حسین بشیریه؛ چاپ سوم (تهران: نشر نی، 1380).
-           هدایت، مهدیقلی (مخبرالسلطنه)، خاطرات و خطرات؛ گوشه ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه ای از دوره زندگی من، چاپ اول (تهران: زوار، 1388).
-           هیوم، دیوید، کاوشی در خصوص فهم بشری (تهران: نشر مرکز، 1395).
 
مقاله‌ها
-           آدمیت، فریدون «احتشام السلطنه؛ چهره‌ای درخشان و کم مانند در تاریخ مشروطیت»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 227 – 230، (1385).
-           جعفری مذهب، محسن، «سال‌های بدون صدر اعظم»، گنجینه اسناد، سال نوزدهم، دفتر دوم، (1388).
-           دهقان بنارکی، «درباره پست مدرنیسم؛ با پیشگامان پست مدرنیسم»، چیدمان، سال دوم شماره 2، (1392).
-           راسخ، محمد، «مدرنیته و حقوق دینی»، نامه مفید، شماره 64، (1386).
-           طاهر احمدی، محمود، «اصلاحات سپهسالار»، گنجینة اسناد، دورة 15، شمارة 4، (1384).
-           فتحعلی خانی، محمد، «خاستگاه تاریخی و روش شناختی فلسفه دین هیوم»، مجله حوزه و دانشگاه، شماره 38، (1383).
-           ملکیان، مصطفی، «اقتراح: سنت و تجدد »، نقد و نظر، شماره19 و 20، ( 1378).
-           والشر، هایدی، «در سایه پادشاه ؛ ظل السلطان و اصفهان دوره قاجار»، ترجمه سید مقداد نبوی رضوی، فصلنامه نقد کتاب ایران و اسلام، سال اول، شماره 3و 4، (1393).
-           ولی، وهاب، «روند اصلاحات در امپراطوری عثمانی؛ از تنظیمات تا مشروطیت»، فصلنامه فرهنگ اندیشه، سال اول، شماره 1 (1380).
 
ب- انگلیسی و فرانسه
Books
-            Benoit, Frydman, Les transformations du droit moderne; Rapport réalisé à la demande de la Fondation Roi Baudouin dans le cadre de la réflexion prospective, Citoyen, Droit, Société (Centre de diffusion de la Fondation Roi Baudouin, 1998).
 -            Bentham, Jeremy; Principes de législation et d'économie politique (Paris: Guillaumin, 1988).
 -            Bruce W. Frier (editor), The Codex of Justinian, Translation by Fred H. Blume, 3 Volume (Cambridge University Press: 2016).
 -            Chénon, Emile, Histoire générale du droit français public et privé des origines à 1815, T. I. (A llemagne: Réimpression de l’édition Recueil Sirey (1926), Bad Feilnbach, Schmidt periodicals, 1997).
 -            Chénon, Emile, Histoire générale du droit français public et privé des origines à 1815. T. II, (Allemagne: Réimpression de l’édition Recueil Sirey (1929), Bad Feilnbach, Schmidt periodicals, 1997).
 -            Chevallier, Jacques, “Vers un droit postmoderne”, In. Les transformations de la régulation juridique; Droit et Société, Recherches et Travaux, n° 5, (Paris: L.G.D.J., 1998).
 -            Favoreu, Louis, “La constitutionnalisation du droit”, In. L’unité du droit, Mélanges en hommage à Roland Drago (Paris: Economica, 1996).
 -            Finnis, John; Aquinas, Moral, Political and Legal Theory, Founders of Modern Political and Social Thought (New York: Oxford University Press, 1998).
 -            Kelsen, Hans, “La théorie juridique de la convention”, In. Archives de philosophie du droit et de sociologie juridique, (Paris: Sirey, 1940).
 -            Kelsen, Hans, Théorie pure du droit, traduction française de la 2e édition de la "Reine Rechslehre" par Charles Eisenmann (Paris, Dalloz, 1962).
 -            Olivier Martin, François, Histoire du droit français des origines à la Révolution, 2e édition (Paris: Édition CNRS. 1992).
 -            Oppetit, Bruno, Philosophie du droit, Réimpression de la 1eédition (1999) (Paris: Dalloz, 2004).
 -            Ripert, Georges, Les forces créatrices du droit, Réimpression de 2e édition (1955) (Paris: L.G.D.J. 1998).
 -            Roubier, Paul, Théorie générale du droit, histoires des doctrines juridiques et philosophie des valeurs sociales, Avec préface de David Deroussin, 2e édition (Paris: Dalloz, 2005).
 -            Rousseau, Jean-Jacques, Du contrat social ou principes du droit politique; Livre I, Chapitre 6, 1e édition (Amsterdam: édition Sans Cartons, 1762).
 -            Villey, Michel, La formation de la pensée juridique moderne; 1e édition (Paris: Quadrige/Puf, 2006).
 -            Waline, Marcel, L’individualisme et le droit, Avec la préface de Ferdinand Mélin-Soucramanien, 2e édition (Paris: Dalloz, 2007).
 -            Weber, Max, Sociologie du droit, Introduction et traduction par Jacques Grosclaude, 2e édition (Paris: Puf, 2007).
  
Articles
-            Caudill, David S., “Freud and Critical Legal Studies: Contours of a Radical Socio-Legal Psychoanalysis”, Indiana Law Journal: Vol. 66: Iss. 3, (1991).
 -            Chevrier (G.), “Remarques sur l’introduction et les vicissitudes de la distinction du”, jus privatum” et du “jus publicum” dans les œuvres des anciens juristes français”, In. La distinction du droit privé et du droit public et l’entreprise publique, Archives de philosophie du droit, Paris, Recueil Sirey (1952).
 -            Niort, Jean-François, “Droit, idéologie et politique dans le code civil français de 1804“, In. R.I.E.J. n° 29, (1992).
 -            Rigaudière, Albert, “Pratique politique et droit public dans la France des XIVe et XVe siècles”, In. Le privé et le public, Archives de philosophie du droit, T. 41, Paris: Édition Dalloz, (1997).
 -            Roux, Louis, “Hobbes et la loi : presentation”, In. Le pouvoir et le droit, Textes réunis par Louis Roux et François Tricaud, Saint-Etienne, Publications de l’université de Saint-Etienne, (1992).
 -            Spector, Céline, Montesquieu et la crise du droit naturel moderne: L'exégèse straussienne. Revue de métaphysique et de morale, Vol. 77, No. 1, (2013).