نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

بعد از گذشت نیم قرن از تدوین اولین ضوابط مرتبط با آلودگی هوای شهرهای ایران در قانون اصلاح پاره‌ای از مواد و الحاق مواد جدید به قانون شهرداری در سال 1345 و با استفاده از تجارب حاصل از اجرای 22ساله قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 1374، قوای مقننه و مجریه اقدام به تصویب قانون هوای پاک در سال 1396 کردند. اگرچه قانون هوای پاک حاوی نوآوری‌ها و نقاط قوت فراوان است، اما متأسفانه این قانون دارای نقاط ضعف و ایرادهایی نیز می‌باشد که عدم رفع آن‌ها، اجرای صحیح این قانون را دشوار و موفقیت آن را ناممکن خواهد کرد. بعضی از مهم‌ترین ایرادها و نقاط ضعف این قانون که در این نوشتار مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارت‌اند از: الف- کاهش سرعت عمل در تشخیص وضعیت‌های اضطراری آلودگی هوا و اتخاذ اقدام‌های لازم در این وضعیت‌ها؛ ب- تعارض و هم‌پوشانی میان بعضی مواد؛ پ- کم‌توجهی به پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مبارزه با آلودگی هوا در بعضی موارد؛ ت-عدم اعطای حق عام دادخواهی به نفع عموم به سازمان حفاظت محیط زیست؛ ث- ایرادهای متعدد در زمینه ضوابط کیفری بویژه عدم پیش‌بینی رسیدگی قضایی فوری (خارج نوبت) و عدم استفاده از مجازات حبس و ج- مبهم بودن بعضی مواد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Irregularities and Weaknesses of the Clean Air Act Compared to the Prevention of Air Pollution Act

نویسنده [English]

  • Abdolmajid Soudmandi

Assistant Professor, Department of Law, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

After half a century from the first provisions on air pollution of Iranian cities in the Amendment of Some Provisions and Addendum of New Provisions to the Municipal Act of 1967 and on the basis of experiences gained from 22-year enforcement of the Prevention of Air Pollution Act of 1995, the Iranian legislative and executive branches passed the Clean Air Act in 2017.
Although the Clean Air Act contains many innovations and strengths, unfortunately, this Act has also some weaknesses and irregularities which failure to eliminate them would make its implementation hard and its success impossible. Some of the most important irregularities and weaknesses of this Act that will be examined in this paper include the following: reducing the speed of the detection of emergency situations of air pollution and taking necessary measures in these situations; conflicts and overlapping between some of its Provisions, underestimating the social, economic and political consequences of combating air pollution in some cases; failure to grant the general right of public interest litigation to the Department of Environment; numerous irregularities in criminal provisions, notably the lack of prediction of prompt judicial proceedings and non-use of imprisonment punishment, and finally; ambiguity in some Provisions of the said Act.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clean Air Act
  • Prevention of Air Pollution Act
  • Air Pollution
  • Department of Environment
  • Polluting Resources
-           تقی‌زاده انصاری، مصطفی، حقوق محیط زیست در ایران (تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، 1374).
-           مرکز سلامت محیط و کار، راهنمای محاسبه، تعیین و اعلام شاخص کیفیت هوا (تهران: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، 1390).
-           واحد پایش و پژوهش شرکت کنترل کیفیت هوا،  گزارش سالانه کیفیت هوای تهران در سال 1393 (تهران: شرکت کنترل کیفیت هوا، 1394).
 
مقاله‌ها
-           ارشدی، محمدیار، «نقش قوه قضاییه در حفاظت از محیط زیست»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 3، (1384).
-           حبیبی، محمدحسن، «حق برخورداری از محیط زیست سالم به‌عنوان حق بشریت»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 60، (1382).
-           دیهیم، حمید، «روش‌های اقتصادی مبارزه با آلودگی هوای تهران»، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 56، (1379).
-           عبدالهی، محسن، «حمایت کیفری از محیط زیست: تأملی بر بایسته‌های حقوق کیفری زیست محیطی»، مجله علوم محیطی، سال پنجم، شماره 1، (1386).
-           قاسمی، ناصر، «نگرش حقوق کیفری ایران درباره بزه آلودگی هوا»، مجله دیدگاه‌های حقوقی، شماره 21-22، (1380).
-           کوشکی، غلامحسن، «چالش‌های نظام کیفری ایران در حوزه جرایم زیست‌محیطی»، مجله اطلاع‌رسانی حقوقی، شماره 17-18، (1388).
-           لطفی، حسن، آیت مولائی، «جایگاه اصل پرداخت آلوده‌ساز در نظام حقوق محیط زیست ایران»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، شماره 45، (1389).
-           محمداسماعیل، صدیقه، محبوبه قربانی، «ارزیابی راهبردی اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا.ا. بر اساس ماتریس SWOT»، فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، دوره 25، شماره 3، (1393).
-           نجات، سیدامین، فرهاد دبیری، «بررسی چالش‌های کیفری ناشی از اجرای ماده 688 (914) قانون مجازات اسلامی»، مجله مطالعات حقوقی، دوره 7، شماره 2، (1392).
-           همدانی، م. ت.، «قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، جای خالی ابزارها و انگیزه‌های مالیاتی»، مجله پژوهشنامه مالیات، شماره 10، (1374).
 
قوانین و مقررات
-           استاندارد گازهای خروجی از اگزوز خودروهای بنزینی سواری و وانت تولید داخل، مصوب 29/02/1378.
-           اصلاح آیین‌نامه اجرایی تأسیس و فعالیت سازمان‌های غیردولتی، مصوب 16/09/1382.
-           آیین‌نامه اجرایی آمادگی مقابله با پدیده گرد و غبار، مصوب 06/04/1395 و 23/04/1395.
-           آیین‌نامه اجرایی قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، مصوب 16/06/1379.
-           آیین‌نامه اجرایی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی، مصوب 19/03/1378.
-           آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی هوا، مصوب 29/04/1354.
-           تصویبنامه در خصوص تعیین حد مجاز آلاینده‌های خروجی از اگزوز خودروها و موتورسیکلت‌ها، مصوب 02/03/1389.
-           تصویب‌نامه در خصوص ماده 15 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، مصوب 15/10/1378.
-           قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 24/08/1358.
-           قانون اصلاح پاره‌ای از مواد و الحاق مواد جدید به قانون شهرداری، مصوب 27/11/1345.
-           قانون اصلاح قانون آیین دادرسی کیفری 1392، مصوب 24/03/1394.
-           قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب 04/12/1392.
-           قانون‌ برنامه‌ سوم‌ توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 17/01/1379.
-           ‌قانون بودجه سال 1328 کل کشور، مصوب 23/04/1328.
-           قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، مصوب 27/11/1380.
-           قانون توزیع عادلانه آب، مصوب 16/12/1361.
-           قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، مصوب 28/03/1353.
-           قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، مصوب 08/12/1389.
-           قانون شهرداری، مصوب 11/04/1334.
-           قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، مصوب 03/02/1374.
-           قانون هوای پاک، مصوب 25/04/1396.
-           کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (‌تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)، مصوب 02/03/1375.