نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
حق انتخابشدن از مهمترین جلوه های حق تعیین سرنوشت است. این حق مطلق نیست اما محدود ساختن آن نیازمند به توجیه است. استناد ناموجه به شایسته سالاری و لزوم امانتداری منتخبین افزون بر تضییع حق انتخاب شوندگان، حق انتخاب کنندگان را محدود می سازد. از چشم انداز سیاسی- اجتماعی؛ سختگیری در شرایط داوطلبان مناصب عمومی، وجهه مردمسالاری نظام را مخدوش می نماید. در جمهوری اسلامی ایران ضروری دانستن شرایطی مانند عدالت نامزدهای انتخاباتی، امانت شرعی پنداشتن مناصب عمومی و استناد به اصل عدم صلاحیت و عدم واجدیت شرایط قانونی، انتخابات منصفانه و رقابتی را با چالش روبه رو ساخته است. بررسی شرایط نامزدها با رویکرد احراز شخصی صلاحیت ها بجای احراز نهادی نیز وضعیت را پیچیده تر کرده است. این مقاله با روش تحلیلی- انتقادی، کاربست معیارهای بررسی صلاحیت نامزدها توسط شورای نگهبان را واکاوی می نماید. برابر یافته های مقاله، برای برون رفت از این چالش ها میتوان درباره شرط عدالت به تئوری هایی که تفسیری متساهل تر از عدالت بدست می دهند تکیه کرد. همچنین با توجه به اینکه مردم، مالکان حوزه عمومی اند می توان ماهیت تصدی مقامات عمومی را به جای امانت شرعی، امانت مالکانه قلمداد کرد. به همین ترتیب میتوان با بکارگیری اصل عدم فسق، مرتبه ای پایینتر از عدالت را اثبات نمود و بخشی از مشکلات موجود در نظام انتخاباتی کشور را رفع کرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of Religious Criteria in Qualification Assessment of Election Candidates in Islamic Republic of Iran
نویسندگان [English]
- Rahim Nobahar 1
- Ali Velaei 2
1 Associate Professor, Department of Islamic Law, faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 LLM Student of public Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, iran
چکیده [English]
The right to be elected is one of the important examples of right to self-determination. Although this right is not absolute, its restriction must be justified. Unjustified insistence upon meritocracy and trusteeship of candidates, has resulted in violation of the right to be elected and the right to vote. From a socio-political point of view, such restrictions harm democratic aspect of any political system. In I.R. Iran, necessitation of qualification of being just, supposing official positions as religious trust and argument to the principle of incompetency and non-existence of legal qualifications have resulted in many challenges for free, fair and competitive election. Subjective and non-institutional assessment of the nominees by the Guardian Council has worsened the situation. The aim of this article is to evaluate the method of assessment of qualifications of nominees. The article suggests to rely upon those fiqhi theories that present a more tolerant view on the qualification of being just. Also due to the fact that people are the owners of public sphere, it is possible to presume official authorities as contractual trust rather than religious and legal trust. Similarly, there is way to rely upon the presumption of non-sinfulness instead of being just to reduce some restrictions on qualifications of nominees.
کلیدواژه‌ها [English]
- Qualification of nominees
- justice
- Guardian Council
- Right to be elected
- The right to elect
الف- فارسی
کتاب‌ها
- امامی، محمدو استوار سنگری، کوروش، حقوق اداری، چاپ هجدهم (تهران: میزان، 1393).
- بهشتی، سیدمحمد، مبانی نظری قانون اساسی، چاپ دوم (تهران: روزنه، 1394).
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج4، چاپ ششم (تهران: گنج دانش، 1393).
- راسخ، محمد، حق و مصلحت، چاپ پنجم (تهران: طرح نو، 1393).
- _________، درسگفتارهای فلسفه حق و فلسفه حقوق عمومی (تهران: خانه اندیشمندان علوم انسانی، 1394).
- روابط عمومی دفتر تحکیم وحدت، نظارت استصوابی (تهران: افکار، 1378).
- زارعی، محمدحسین، مفهوم و گستره اصل عدم صلاحیت در حقوق عمومی، مندرج در کتاب حاکمیت قانون و دموکراسی (تهران: خرسندی، 1394).
- طباطبائی مؤتمنی، منوچهر، حقوق اداری، چاپ بیستم (تهران: سمت، 1395).
- علینقی، امیرحسین، نظارت بر انتخابات و تشخیص صلاحیت داوطلبان (تهران: نی، 1378).
- غروی نایینی، محمد حسین، تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح ورعی سید جواد (قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1424).
- فیرحی، داود، آستانه تجدد (تهران: نی، 1395).
- قاضی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی (تهران: میزان، 1393).
- کاتوزیان، ناصر، اثبات و دلیل اثبات، چاپ هشتم (تهران: میزان، 1395).
- کدیور، محسن، سیاستنامه خراسانی، چاپ دوم (تهران: کویر، 1387).
- مصباح یزدی، محمدتقی، نظریه سیاسی اسلام، ج1، چاپ ششم (قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1391).
- مرتضایی، سیداحمد، نظارت استصوابی یا استطلاعی (قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1390).
- موسیزاده، ابراهیم، دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران (اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان 1359 – 1389)، زیرنظر الهام غلامحسین، تهران (تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان، 1390).
- ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، چاپ چهاردهم (تهران: نی، 1398).
مقاله‌ها
- رضاییزاده، محمد جواد و محسن داوری، «مبانی و اصول تشخیص صلاحیت نمایندگی مجلس شورای اسلامی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال پنجم، ش14، (1395).
- نوبهار، رحیم، جلوههای حقالناس در عرصه عمومی، مجموعه مقالات همایش بینالمللی حقوق مردم و حکومت دینی در اندیشه امام خمینی، 1396.
- هداوند، مهدی، «نقش دیوان عدالت اداری در صیانت از قانون اساسی»، هفتهنامه آسمان، ش30 (1391).
ب- عربی
- اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان، ج 3 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1404).
- اشتهاردی، علیپناه، مدارک العروه، ج 17 (تهران: دارالاسوه، 1417).
- آشتیانی، محمد حسن، کتاب القضا، چاپ دوم (قم: دارالهجره، 1404).
- اصفهانی، سید ابوالحسن، وسیلهالنجاه، حاشیه خمینی سید روحالله (قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1422).
- اصفهانی، محمد بن حسن، کشفاللثام، ج10 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1416).
- اصفهانی، محمدحسین، صلاه الجماعه (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1409).
- انصاری، مرتضی، رسائل فقهیه (رساله فی العداله) (قم: مطبعه باقری، لجنه تحقیق تراث الشیخ الاعظم، 1414).
- __________، فرائد الاصول، ج1 (قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1437).
- __________، القضاء و الشهادات (قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415).
- __________، مطارح الانظار، تقریر نوری تهرانی ابوالقاسم، ج3 (قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1383).
- __________، المکاسب، ج 3 (قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415).
- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره (قم: موسسه النشر الاسلامی، بیتا).
- بروجردی، سیدحسین، نهایهالاصول، تقریر منتظری حسینعلی (تهران: تفکر، 1415).
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسایلالشیعه، ج18، چاپ پنجم (بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1406).
- حسینی مراغی میرعبدالفتاح، العناوین، ج 2، چاپ سوم (قم: موسسه النشر الاسلامی، 1429).
- حکیم، سیدمحسن، مستمسکالعروه، ج 1 (نجف: مطبعه الآداب، 1391).
- حلی، ابنادریس، السرائر الحاوی، ج2، چاپ دوم (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1410).
- حلی، ابنداود، رجال ابن داود (نجف: المطبعه الحیدریه، 1392).
- حلی (علامه)، حسن بن یوسف، تذکرة الفقها، ج15 (قم: آل البیت، 1415).
- ______________، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه (قم: موسسه النشر الاسلامی، 1413).
- حلی (محقق)، ابوالقاسم جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام (نجف: مطبعه الآداب، 1389).
- خویی، سیدابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروهالوثقی، تقریر غروی تبریزی علی، چاپ سوم (قم: دارالهادی، 1410).
- ______________، معجم رجال الحدیث (قم: منشورات مدینه العلم، 1409).
- سیوری، حلی فاضل مقداد، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج2 (قم: انتشارات مرتضوی، 1425).
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال (قم: موسسه النشرالاسلامی، 1410).
- شیرازی، سیدمحمد، موسوعه الفقه، ج1، چاپ دوم (بیروت: دارالعلوم، 1407).
- صانعی، یوسف، تعلیقات علی ملحق العروه الوثقی، ج2 (قم: منشورات فقهالثقلین، 1442).
- صدر، سیدرضا، الاجتهاد و التقلید (قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1420).
- صدوق(شیخ)، محمدبنعلی، من لا یحضره الفقیه، ج1، چاپ دوم (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1413).
- ______________، الهدایه (قم: مؤسسه امام هادی، 1418).
- طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروه الوثقی (قم: موسسه النشر الاسلامی، 1417).
- طرابلسی، ابن براج، المهذب، ج 2 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1406).
- طوسی، ابنحمزه، الوسیله الی نیل الفضیله (قم: مطبعه الخیام، 1408).
- طوسی(شیخ الطائفه)، محمد بن حسن، الخلاف، ج 6 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1417).
- ______________، عده الاصول، ج 1 (قم: ستاره، 1417).
- ______________، المبسوط فی فقه الامامیه، ج 8 (قم: مکتبه مرتضویه، 1351).
- عاملی، زینالدین (شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (بیروت: دار احیاء تراث العربی، بیتا).
- ______________، شرح البدایه فی علم الدرایه (قم: منشورات فیروزآبادی، 1390).
- ______________، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام (قم: موسسه المعارف الاسلامیه، 1413).
- عاملی، سیدجواد، مفتاحالکرامه، ج10 (بیروت: دار احیاء التراث العربی، بیتا).
- عاملی، سیدمحمد، مدارکالاحکام، ج 4 (مشهد: آل البیت، 1410).
- گلپایگانی، سید محمدرضا، العروهالوثقی (المحشی)، ج 3 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1419).
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج85، چاپ دوم (بیروت: مؤسسه الوفاء، 1403).
- مراغی، میرعبدالفتاح، العناوین، ج2، چاپ سوم (قم: موسسه النشر الاسلامی، 1429).
- مفید (شیخ)، محمد بن محمد بن نعمان عکبری، المقنعه (قم: کنگره شیخ مفید، 1413).
- مکی عاملی، محمد بن جمالالدین (شهید اول)، الدروس، ج 2 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1414).
- ______________، القواعد و الفوائد، ج 1 (قم: مکتبه المفید، بیتا).
- منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، ج1 (قم: المرکز الاعلام الاسلامی، 1408).
- موسوی خمینی، سیدروحالله، انوارالهدایه، ج2 (قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1413).
- ______________، تحریر الوسیله (نجف: مطبعه الآداب، 1390).
- ______________، مناهجالوصول، ج 2 (قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1414).
- میرداماد، محمدباقر استرآبادی، الرواشح السماویه (قم: دارالحدیث، 1422).
- نائینی، محمدحسین، فوائدالاصول، تقریر کاظمی محمد علی، ج 2 (قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1404).
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام (بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1981).
- نراقی، احمد، عوائد الایام (قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1417).
- وحید بهبهانی، محمد باقر، حاشیه مجمع الفائده و البرهان (قم: مؤسسه العلامه المجدد الوحید البهبهانی، 1417).
- همدانی، رضا، مصباحالفقیه، ج 2 (بیجا: مکتبه الصدر، بیتا).
)