نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی پردیس بین‌المللی کیش، دانشگاه تهران، کیش، ایران
2 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه تهران، پردیس فارابی، قم، ایران
3 استاد گروه حقوق بین‌الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
4 دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
دکتر مصدق، نخست وزیر ایران، در میانه سال‌های 1330 تا 1332 شمسی بر مبنای شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی زمانه خود که وضعیت اضطراری را برای کشور به ارمغان آورده بود، اقدام به تصمیم‌گیری و اعمال برخی موضوعات حقوقی در ارتباط با قوه مقننه نمود. در این راستا او با مراجعه به اساس (رای مردم) در وضعیت اضطراری، اقدام به برگزاری رفراندوم نموده و همچنین بر همین مبنا درخواست انحلال مجلس دوره هفدهم شورای ملی را مطرح نمود. به علاوه او درخواست تفویض اختیارات قانونگذاری را در مرداد 1331 شمسی در 9 زمینه به مجلس شورای ملی ارائه داد. اما در این مورد به رای مردم مراجعه ننمود. با توجه به سکوت قانون اساسی مشروطه در موضوعاتی همچون رفراندوم، وضعیت اضطراری و تفویض اختیار، این مقاله می‌کوشد تا ضمن شناسایی و تبیین موضوعات فوق در نظام پارلمانی که ساختار پذیرفته شده قانون اساسی مشروطه می‌باشد، از منظر "تئوری اساس" به بررسی عملکرد دکتر مصدق در مراجعه به رفراندوم، انحلال مجلس شورای ملی و درخواست تفویض اختیار قانونگذاری بپردازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Study on Dr. Mohammed Mossadeq's Behavior towards the Parliament from the Viewpoint of the Constitution of 1906 and the Constitutional Theory
نویسندگان [English]
- Mehrnoosh Mazloomian 1
- , Hossein Rahmatolahi 2
- Mohammad Mohammadi Gorgani 3
- Mahdi Mokhtati 4
1 Ph.D Student, Public Law, University of Tehran, International Campus, Kish, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Public Law, Farabi Campus - University of Tehran, Tehran, Iran
3 Professor, Public International Law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
4 Ph.D, Public Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Because of the economic, political and social conditions of iran in the early 1950s which resulted in a state of emergency, Dr. Mosadegh, the incumbent prime minister, made some supposedly legal actions and decisions affecting the Majles (the Parliament) and its law-making power. At first, to enquire the people's opinion he held a referendum, and based on its result he asked for the dissolution of the 17th Majles. In addition to that, he asked the Majles to delegate him the legislative power in nine specific issues, in August 1952. But in this case, he did not refer to the people’s vote. Since the Constitution of 1906 is silent about the issues such as referendum, state of emergency, and delegation of power, this article tries to recognize the mentioned subject matters in constitutional law and to analyze Dr. Mossadegh’s actions in holding referendum, dissolution of parliament, and requesting the delegated powers from the viewpoint of “the Constitutional Theory” in the parliamentary system.
کلیدواژه‌ها [English]
- State of Emergency
- Mosadegh
- Referendum
- Dissolution of Parliament
- Delegation of Power
الف- فارسی
- بنی جمالی، احمد، آشوب مطالعه در زندگی و شخصیت دکتر محمد مصدق، چاپ ششم (تهران: نشر نی، 1397).
- قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، چاپ چهاردهم (تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1395).
- مدنی، جلال الدین، حقوق اساسی تطبیقی، چاپ اول (تهران: انتشارات جنگل، 1388).
- قاری سید فاطمی، سید محمد، حقوق بشر در جهان معاصر جستارهایی تحلیلی از حقوق و آزادی‌ها، دفتر دوم، چاپ دوم (تهران: انتشارات شهر دانش، 1389).
- کیوانفر، شهرام، مبانی فلسفی تفسیر قانون (تهران: انتشارات شرکت انتشار، ۱۳۹۰).
- میلانی، عباس، نگاهی به شاه (تورنتو: انتشارات پرشین سیرکل، 2013).
- هریسی نژاد، کمال الدین، حقوق اساسی تطبیقی، چاپ سوم (تبریز: انتشارات آیدین، 1392).
- اشمیت، کارل، الهیات سیاسی، ترجمه لیلا چمن‌خواه، چاپ اول (تهران: نشر نگاه معاصر،1390).
- اتحادیه، منصوره، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت؛ دوره‌های یکم و دوم مجلس شورای ملی، چاپ اول (تهران: نشر کتاب سیامک، 1381).
- عدل، منصورالسلطنه، حقوق اساسی یا اصول مشروطیت، به اهتمام علی اصغر حقدار (تهران: نشر چشمه، 1389).
- گازیوروسکی، مارک، کودتای ایرانی ۲۸ مرداد، قرنی و نوژه، ترجمه بهرنگ رجبی (تهران: نشر چشمه، 1398).
- طباطبایی موتمنی، منوچهر، حقوق اساسی، چاپ دهم (تهران: انتشارات میزان، 1386).
- علم، مصطفی، نفت، قدرت و اصول، پیامدهای کودتای ۲۸ مرداد، ترجمه غلامحسین صالحیار، چاپاول (تهران: نشر چاپ پخش، 1377).
- کوهستانی نژاد، مسعود، اختیارات، اصلاحات و لوایح قانونی دکتر محمد مصدق،چاپ اول (تهران: نشر نی، 1383).
- مصدق، محمد، خاطرات و تالمات دکتر محمد مصدق، به کوشش ایرج افشار، چاپ پنجم (تهران: انتشارات محمد علی علمی، 1385).
- موحد، محمدعلی، خواب آشفته نفت، جلد دوم، چاپ ششم (تهران: نشر کارنامه، 1395).
- لاگلین، مارتین، مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ، چاپ چهارم (تهران: نشر نی، 1393).
- کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، جلد اول، چاپ دوم (تهران: انتشارات بهنشر، 1365).
مقاله‌ها
- کی پریوس، اولریش، «پایستگی قوه موسس و ضرورت دیکتاتوری»، ترجمه ابراهیم دهنوی، همایش نظریه قانون اساسی کارل اشمیت، (1398).
- بی نام، «آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران (دومین مجلس موسسان اول اردیبهشت ۱۳۲۸ -۲۰ اردیبهشت ۱۳۲۸)»، گروه مطالعات بنیادین حکومتی، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره ۸۰۸۷، (۱۳۸۵).
- بو، اولیویه، «نظریه اساس»، ترجمه، تلخیص و تحقیق سید ناصر سلطانی، مجله سیاست نامه، سال سوم، شماره 12، (1398).
- کندی، الن، «اندیشه سیاسی اشمیت»، ترجمه محسن قائم مقامی، مجله سیاست نامه، شماره یازدهم، سال سوم، (1397).
- عباسی، بیژن، «بررسی روش‌های اعمال مردم‌سالاری مستقیم و نیمه‌مستقیم»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 38، شماره ۲، (1387).
- محبی، داوود و کرمی، حامد، «ماهیت‌شناسی الگوهای پاسخ به وضعیت‌های اضطراری با تاکید بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه آفاق امنیت، سال هشتم، شماره 32، (1395).
- کاشانی، سید محمود، «تحریف‌ها در کتاب یرواند آبراهامیان»، ماهنامه قلم یاران، سال دوم، شماره 12، (1397).
- بومر، رنو، «قوه موسس»، ترجمه سید ناصر سلطانی، مجله سیاست‌نامه، سال سوم، شماره 12، (1398).
- بومر، رنو، «نهاد نگهبان قانون اساسی»، ترجمه سید ناصر سلطانی، مجله سیاست نامه، سال سوم، شماره 12، (1398).
- سلطانی، سید ناصر، «اعتبارسنجی عرف و رویه‌های قانون اساسی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال ششم، شماره ۱۸، (1396).
- مرادخانی، فردین، «مفهوم قانون اساسی در اندیشه کارل اشمیت»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره ۵۱، شماره ۲، (۱۴۰۰).
- برزگر خسروی، محمد، «مطالعه تطبیقی نقش تقنینی قوه مجریه در نظام حقوقی امریکا، انگلیس، فرانسه و مقایسه آن با نظام حقوقی ایران»، دفتر مطالعات حقوقی گروه حقوق عمومی، شماره ۱۰۵۸۴، (1389).
- آگاه وحید و ناصر علی منصوریان، «جایگاه قوانین آزمایشی در حقوق عمومی ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 55، (1390).
References
Books
- Kalyvas, Andreas, Popular Sovereignty Democracy and the Constituent Power (Cambridge: Blackwell Press, 2005).
- Sarat, Austin, Sovereignty, Emergency, Legality, First Published (Cambridge University Press, 2010).
- Schmitt, Carl, The Concept of the Political, Trans. G. Schwab (Chicago: Chicago University Press, 1st Ed, 2008).
- Schmitt, Carl, Constitutional Theory, Ed. and Trans, J. Seitzer, Durham (NC: Duke University Press, 2008).
- Grossman, Claudio, A Framework for the Examination of States of Emergency under the American Convention on Human Rights, Review 1 (Washington: American University International Law, 1986).
- Bulmer, Elliot, Dissolution of Parliament, International Institute for Democracy and Electoral Assistance (Cambridge University Press, 2007), https:// www. idea. int/ publications/ catalogue/ dissolution-parliament.
- Pattaro, Enrico and Corrado Roversi, A Treatise of Legal Philosophy and General Jurisprudence, Philosophy in the Twentieth Century: The Civil Law World, 12, (Netherlands: Pringer, 2016).
- Bulmer, Elliot, Direct Democracy (International IDEA Constitution-Building Primer 3, 2017), https:// www. idea. int/ publications/ catalogue/direct-democracy?lang=en.
- International IDEA, Direct Democracy, (The International IDEA, 2008), http:// www. idea. int/ publications/ catalogue/ direct- democracy- international- idea-handbook, accessed 9, 2016.
- Julian Stoddart Flemion, The Dissolution of Parliament in 1626: A Revolution, The English Historical Review, 87, No. 3 (Oxford: Oxford University Press, 1972).
- Mclean, Sheila, Autonomy, Consent & the Law (New York: Rutledge Cavendish Press, 2010).
- Renate U., Constitutional Court and History (Bodapest: Centeral European University Press, 2005).
- Ying khal Liew, Carl Schmitt’s Sovereign: A Critique, Vol. 25, (Ratio Juris, 2012).
Articel
- Meichtry, “France Proposes Constitution Change after Attacks”, Wall Street Journal, (2015), https://www.wsj.com/articles/france-moves-to-shield-emergency-measures-from-legal-challenge-1450873849.
)