نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار حقوق بین‌الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری عمومی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
حق، ادعایی استحقاقی (غیر امتنانی) و بر منزلت و شرافت انسانی مبتنی است. این مفهوم همچون شمشیری در کف زنگی مست، مبنایی برای نوزایی دولت و یا نظم سنتی است. در این میان، الاهیات اعتزالی برخلاف رویکرد خوارجی و یا اشعری، در عین تلاطم و کشاکش، مفهومی از حق را داراست که کاتالیزوری برای محاق نظم سنتی دولت و پیش‌برنده به سوی دولت مدرن خواهد بود. موضوع طرح شده، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و رویکرد توصیفی- تحلیلی، به فهم شکل حق در رویکرد اعتزالی و تاثیر آن (آنچنانکه هست) بر تکوین دولت مدرن می‌پردازد. این معنا از حق بی‌آنکه دولت مدرن را ماهیتی ثانوی در نظر بیانگارد، زمینه‌ای معرفتی برای تکوین دولت مدرن فراهم می‌سازد (بی‌آنکه منسلخ از عوامل عینی باشد). این معنا در کنار واگرایی اسلام از دولت مدرن در ابعاد سرزمینی، قدرت‌گرایی و نمودهایی چون رعیت، به تفکیک حوزه عمومی از خصوصی نظر داشته و به تکوین دولت مدرن، چه در عصر خود و چه پس از آن در نظریات نواعتزالی دامن می‌زند. این تحقیق، مبانی نظریه دولت مدرن را در مفهوم حق می‌داند که از حیث وقوعی با قبض و بسط همراه شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Legal Foundations of Modern State; The Idea of "Referring State to the Concept of Etzali Right"
نویسندگان [English]
- Mahdi Rezaei 1
- mohsen ghaemi khargh 2
1 Assistant Professor, Public International Law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 Ph.D Student, Public International Law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Right is a meaningful, logical, and justifiable claim in the human realm, with the attribute of merit and the avoidance of the attribute of virtue, based on human dignity and honor. This concept, like a sword in the bottom of a drunken bell, is the basis for the rebirth of the state or the traditional order. In contrast, Etzali theology, contrary to the Kharijite or Ash'arite approach, while disturbing and struggling, has the concept of the right that the catalyst will be for the realization of the traditional order of the state and the advance towards the modern state. The proposed subject, without having a background and literature in pre-written writings, based on library studies and descriptive-analytical approach, to understand the form of right in the Etzali approach and its impact (as it is) on formation The modern State. This notion of Right, without regard to the modern state as a secondary and imposed nature, provides an epistemological basis for the formation of the modern state. This meaning, along with the divergence of Islam from the modern state in territorial dimensions, power-orientation and manifestations such as servitude, has considered the separation of the public sphere from the private sphere.
کلیدواژه‌ها [English]
- Concept of Right
- Islamic Law
- Mu'tazilites Theory
- Modern State
- Theory of State
کتاب‌ها
- ابن عبدربه، ابوعمر احمد، عقدالفرید، شرحه احمد امین (بیروت: دارالاندلس، 1416).
- ابن قدامه، عبدالله، روضة الناظر (ریاض: بینا، 1990).
- ابن مرتضی، طبقات المعتزلة (بیروت: دارمکتبة الحیاة، 1380).
- احمد یاقی، اسماعیل، دولت عثمانی از اقتدار تا انحلال (قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389).
- ارکون، محمد، الفکر الإسلامی: نقد و اجتهاد(الجزایر: الموسسـه الوطنیه للکتاب، 1993).
- ارکون، محمد، الإسلام، أوروبا، الغرب، رهانات المعنى و إرادات الهیمنـۀ (بیروت: دارالساقی، 2001).
- ارکون، محمـد، معارک من أجل الأنسنۀ فی السیاقات الإسـلامیۀ (بیروت: دارالساقی، 2001).
- امین العالم، محمود، مفهوم الزمن فی الفکر العربی - الاسلامی قدیماً و حدیثاً (بیروت: دارالفارابی، 1981).
- برتون، رولان، قومشناسی سیاسی، ترجمه ناصر فکوهی (تهران: نشر نی، 1380).
- البوطی، محمد سعید رمضان، ضوابط المصلحه فی الشریعة الاسلامیه (سوریه: الدار المتحده، 1992).
- بهبهانی، وحید، الفوائد الحائریة (قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415).
- پیگولوسکایا، نینا ویکتوروونا، تاریخ ایران، ترجمه کریم کشاورز (تهران: نشر پیام، 1362).
- جرجانی، میر سید شریف، شرح المواقف ایجی، سیالکوتی و چلبی (قم: شریف رضی، 1373).
- الجوزیه، ابن قیم، الطرق الحکمیة فی السیاسة الشرعیة (بیروت: موسسة العربیة للطباعة و النشر، 1961).
- الحریثی، أحمد، المعتزله و الأحکام العقلیه و مبادی القانون الطبیعی (بغداد: شرکه بیت الوراق، 2011).
- حسن عباس، حسن، الصیاغه المنطقیه للفکر السیاسی الاسلامی (بیروت: دار العالمیه، 1412).
- حکیم، محمد تقی، اصول العامة فی فقه المقارن (قم: مجمع جهانی اهل بیت، 1418).
- حورانی، آلبرت، الفکر العربی فی عصر النهضة (بیروت: دارالنهار، 1977).
- الشاوی، منذر، مذاهب القانون (بغداد: دار الحکمه، 1411).
- شریف أحمد، محمد، فکرة القانون الطبیعی عند المسلمین (بغداد: بینا، 1980).
- شوقی، عبد الحکیم، علمنة الدولة و عقلنة التراث (بیروت: دارالعودة، 1979).
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل (قاهره: مکتبة مصطفی البابی الحلبی، 1387).
- شیرازی، قطب‌الدین، دره التاج، بخش حکمت عملی و سیر و سلوک (تهران: علمی و فرهنگی، 1386).
- طرابیشی، جورج، نقد العقل العربی، نظریۀ العقل (بیروت: دارالساقی، 1996).
- الطوفی، نجمالدین، المصلحه الشریعه الاسلامیه (بیروت: مؤسسه الرساله، بیتا).
- طه، حسین، مستقبل الثقافه فی مصر (القاهره: مؤسسة هنداوی، 2012).
- عابد الجابری، محمد، جدال کلام، عرفان و فلسفه در تمدن اسلامی (تهران: یادآوران، 1380).
- عابد الجابری، محمد، مفاهیم الحقوق و العدل (بیروت: مرکز دراسات الواحده العربیه، 2002).
- عابد الجابری، محمد، تکوین العقل العربی (بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه، 2009).
- عالیه، سمیر، نظام الدوله و القضاء و العرف فی اسـلام (بیروت: مؤسسة الجامعیة للدراسـات، بیتا).
- عبد الرازق، علی، الاسلام و اصول الحکم (بیروت: دارمکتبة الحیاة، 1978).
- غزالی، ابیحامد، المستصفی من علم الاصول (بیروت: مؤسسه الرساله، 1417).
- الغنوشی، راشد، الحریات العامة فی الدولة الاسلامیة (بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة، 1993).
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب (بیروت: دار الکتب العلمیة، 1421).
- فیرحی، داود، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (تهران: نشر نی، 1389).
- فیروزآبادی، ابو اسحاق، کتاب المهذب (مصر: مصطفی البابی، 1343).
- قاضی عبدالجبار، المغنی فی أبواب التوحید و العدل (قاهره: نشرة الشرکة العربیة، 1962).
- قطب، سید ابراهیم حسین شاذلی، عدالت اجتماعی در اسلام، ترجمه حسین فرهمند (قم: نشر رسالت، بیتا).
- کرابی، آبرو، فرهنگ جامعه‌شناسی (تهران: نشر نی، 1367).
- مشکینی، میرزا ابوالحسن، حاشیه بر کفایة الاصول (قم: انتشارات لقمان، 1413).
- مظفر، محمدرضا، اصول الفقه (قم: چاپخانه علمیه، 1439).
- النائینی، محمدحسین، فوائد الاصول (قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417).
- نجاح، محسن، الفکر السیاسی عند المعتزله (قاهره: دارالمعارف، 1996).
- همدانی، عبدالجبار، شرح اصول الخمسة (بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1422).
مقاله‌ها
- ابوزید، نصر حامد، «الاستقطاب الفکری بین الاسلام العصری و اسلمة العصر»، بیروتی الطریق، شماره 3، (1994).
- ریاض، عزیز هادی، «مفهوم الدولة و نشوؤها عند ابن خلدون»، مجلة العلوم القانونیة و السیاسیة، شماره 3، (1977).
- شاکر، محمدتقی؛ اعتصامی، عبدالهادی، «حاکمیت سیاسی در مکتب اعتزال با تأکید بر اندیشه قاضی عبدالجبار»، ادیان و عرفان، شماره 1، (1393).
- عابد الجابری، محمد، «دانش فقه، بنیاد روش شناختی عقل عربی-اسلامی»، نقد و نظر، شماره 12، (1376).
- عابد الجابری، محمد، «عقل... فرهنگ»، کتاب ماه دین، شماره 58 و 59، (1381).
- مالکی، محمد؛ بخشایش، احمد، «بازخوانی سنت در اندیشه اسلامی؛ مقایسه نقد عقل اسلامی آرکون و نقد عقل عربی الجابری»، مطالعات سیاسی، شماره 34، (1395).
- میرموسوی، سیدعلی، «خردگرایی و امامت انتخابی در اندیشه سیاسی معتزله»، علوم سیاسی، شماره 70، (1394).
- میری، سید حسین، «تحلیل و بررسی عقل عربی از منظر محمد عابد الجابری»، اسرا، شماره 2، (1389).
References
- Bab & Birnbaum.p, The Sociology of the State (Cambridge: University of Chicago Press, 1983).
- Bell, D., Communitarianism and Its Critics (Oxford: Clarendon Press, 1993).
- Cotter, B & Hannah Arendt, “The Right to Have Rights” in Anthony F. Lang Jr., John Williams (Eds) (New York: Springer, 2005).
- De Coulanges, D.F, The Ancient City. Baltimore, Md (United States: Johns Hopkins University Press, 1980).
- Giddens, A, Nation-state and Violence (London: Macmillan, 1985).
- Hallaq, W. B., The Impossible State: Islam, Politics, and Modernity’s
Moral Predicament (New York City: Columbia University Press, 2013). - Kazancigil, A, Introduction in to the State in Global Perspective (Unesco: Paris, 1986).
- Lambton, A, The Internal structure of the Saljur Empire, the Cambridge history of Iran, Vol v.J.A. Boyle (ed), “The Saljur and Mongol Periods” (UK: Cambridge, 1986).
- Mayer, A., E, Human Rights in: The Oxford Encyclopedia of the Modern World (1995).
- O'Neill, O, Constructions of Reason: Explorations of Kant's Practical Philosophy (UK: Cambridge University Press, 1989).
- Parekh, S, 2018, The Philosophical Analysis of Human Rights in the Work of Hanna Arendt. A disseration in Boston College for p. h. d. Degree (Boston: Boston College, 2018).
- Peirson, C, The Modern State (London and New York: Routledge, 1996).
- Piscatory, J, Islam in the world of nation-state (Cambridge: Cambridge University, 1986).
- Pye, L, Aspects of Political Development, Little Brow (Boston: Boston University Press, 1966).
- Riley, Patrick, The Philosopher's Philosophy of Law from the Seventeenth Century to Our Days (New York: Springer, 2009).
- Weber, M, Sociology of Religion (London: tr.E. Fishoff, Methuen and Co ltd, 1965).
Will, k, Citizenship in Diverse Societies (Oxford: Oxford University Press, 2000).
)