نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق خصوصی و مدرس دانشگاه

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

چکیده

دولت در اجرای طرح‌های عمومی خود، گاه ناگزیر از تملک اراضی و املاک اشخاص حقیقی و حقوقی است. این تملک، زمانی با توافق و گاهی با قهر و اجبار حاصل می‌شود. تعیین ماهیت تملک قهری، هم در آثار و نتایج این عمل و هم بر حقوق طرفین یعنی صاحبان املاک و دستگاه‌های اجرایی، تأثیر بسزایی دارد. حقوق‌دانان در این مسئله سه ‌راه متفاوت پیموده‌اند: گروهی ماهیت تملک قهری را واقعه حقوقی دانسته و نقش اراده انشایی را در آن نفی کرده‌اند. بعضی دیگر هم آن را مصداق عمل حقوقی تلقی کرده‌اند که بدون اراده انشایی امکان وقوع ندارد. اینان دو دسته‌اند: عده‌ای از میان اعمال حقوقی، ماهیت عقد را برای تملک قهری برگزیده‌اند و عده‌ای ایقاع را. در این پژوهش ابتدا دیدگاه‌ها تبیین، نقض و ابرام شده‌اند و در نهایت ماهیت ایقاع برای تملک قهری برگزیده و تقویت شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Nature of Compulsory Possession of Real Estates Located on Public Projects

نویسندگان [English]

  • Seyed Yaser Hoseini 1
  • Seyed mohammad sadegh tabatabaei 2
  • Manouchehr tavassoli nayini 2

1 Ph.D student in Isfahan University of Law

2 Associate Professor of Law, University of Isfahan

چکیده [English]

Executive organs sometimes are inevitable to take possession of real estates belonging to natural and legal persons in the implementation of their public projects. This transmission of real estate is sometimes by consent and sometimes compulsory. Determine of the nature of the compulsory possession has a considerable impact both in the works and the results of this practice and both sides' rights. Legal writers have three suggestions in this regard: Some of them considered the nature of it to be juridical facts. Others also regard it as juristic acts. They are two groups themselves: some of them have chosen the nature of the contract for the compulsory possession and others as unilateral acts. In the present study at first, the views have been explained and violated and finally the nature of unilateral acts has been chosen and strengthened.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development plan
  • Compulsory possession
  • Executive organs
  • juridical facts
  • juristic acts
الف- فارسی
کتاب‌ها
-           امامی، سید حسن، (1384)، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ بیست و پنجم، تهران: انتشارات اسلامیه.
-           امامی، سید حسن، (1370)، حقوق مدنی، جلد سوم، چاپ ششم، تهران: انتشارات اسلامیه.
-           انصاری، مرتضی، (1418)، مکاسب، جلد دوم، چاپ اول، قم: موسسه نشر اسلامی.
-       بافهم، محمد، (1395)، مسئولیت مدنی دولت و شهرداری‌ها در نتیجه تصرف املاک واقع در طرح‌ها در پرتو آرای محاکم، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
-       بهشتیان، سید محسن، (1394)، تملک اراضی توسط شهرداری‌ها، بررسی نظری و کاربردی نظم حاکم بر حقوق مالکانه در برابر طرح‌های عمومی شهرداری، چاپ سوم، تهران: انتشارات مجد.
-           تبریزی، جواد، (1399 ق)، ارشاد الطالب الی تعلیق علی المکاسب، جلد دوم، چاپ اول، قم: انتشارات مهر.
-           جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1386)، حقوق مدنی، وصیت، چاپ دوم، تهران: انتشارات گنج دانش.
-           جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1382)، فلسفه اعلی در علم حقوق، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش.
-           حسینی عاملی، سید جواد، (1226)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، جلد پنجم، چاپ اول، بیروت: انتشارات دار الاحیاء التراث.
-           حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن، (1408)، شرائع‌الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد سوم، چاپ اول، قم: انتشارات اسماعیلیان.
-       حلى، حسن بن یوسف بن مطهر، (بی‌تا)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، جلد اول، چاپ اول،  مشهد: ‌مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
-           خوانساری، سید احمد، (1355)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، جلد سوم، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدوق.
-           شهیدی، مهدی، (1388)، تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ هفتم، تهران: انتشارات مجد.
-           صفایی، سید حسین، (1384)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، چاپ سوم، تهران: انتشارات میزان.
-           طباطبائی، سید محمدحسین، (1432 ق)، نهایة الحکمة، جلد اول، چاپ ششم، قم: موسسه نشر اسلامی.
-           طباطبائی حکیم، سید محسن، (1379)، نهج الفقاهه، چاپ اول، قم: انتشارات 22 بهمن.
-           طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم، (۱۴۲۹ ق)، حاشیة کتاب المکاسب، جلد دوم، چاپ دوم، قم: موسسة لاحیاء التراث.
-           کاتوزیان، ناصر، (1387)، حقوق مدنی، ایقاع، چاپ چهارم، تهران: نشر میزان.
-           کاتوزیان، ناصر، (1370)، حقوق مدنی، ضمان قهری- مسئولیت مدنی، تهران: چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.
-           کاتوزیان، ناصر، (1376)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد پنجم، چاپ دوم، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
-           کاتوزیان، ناصر، (1383)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد اول، چاپ ششم،  تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
-           کاتوزیان، ناصر، (1386)، مبانی حقوق عمومی، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
-       کامیار، غلامرضا، (1394)، حقوق اداری اموال، سلب مالکیت به سبب منفعت عمومی، مطالعه تطبیقی (ایران و فرانسه)، چاپ اول،  تهران: انتشارات مجد.
-           کرکی، علی بن حسین، (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد اول، چاپ دوم، قم: انتشارات موسسه آل البیت علیه‌السلام.
-           کرکی، علی بن حسین، (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد نهم، چاپ نهم، قم: انتشارات موسسه آل البیت علیه‌السلام.
-           عاملی، محمد بن مکی، (بی‌تا)، القواعد و الفوائد، جلد دوم، چاپ دوم، قم: انتشارات مفید.
-           عمید، حسن، (1389)، فرهنگ فارسی عمید، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات سکه.
-           محمدی، امید، (1395)، تحدید حقوق مالکانه در طرح‌های عمومی و عمرانی، چاپ اول، تهران: انتشارات جاودانه.
-           معین، محمد، (1388)، فرهنگ فارسی، جلد اول، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-           موسوی خویی، سید ابوالقاسم، (1371)، مصباح الفقاهه، جلد دوم، چاپ اول، قم: انتشارات داوری.
-           میرزایی، علیرضا، (1392)، تملک اراضی توسط دولت و شهرداری‌ها، چاپ سوم، تهران: انتشارات بهنامی.
-           نائینی، میرزا، (1413)، المکاسب والبیع، جلد اول، چاپ اول، قم: موسسه نشر اسلامی.
-           نجفی، محمدحسن، (1981)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد سی و هفتم، چاپ هفتم، بیروت: دار الحیاءالتراث.
-       نراقی، احمد بن محمدمهدی، (1408)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، جلد اول، چاپ سوم، قم: انتشارات غدیر.
-           وحدانی نیا، محمدامین، (1395)، مسئولیت مدنی شهرداری در طرح تملک، چاپ دوم، تهران: انتشارات مجد.
-           یزدانیان، علیرضا، (1379)، قلمرو مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران: انتشارات ادبستان.
 
مقاله ها
-           الفت، نعمت‌الله، (۱۳۸۴)، «نظم عمومی و الزام به انعقاد قرارداد»، فقه و حقوق، دوره 2، شماره 7.
-       انوری پور، روح اله و حیاتی، علی عباس، (1393)، «بررسی ماهیت حقوقی تملک اراضی توسط ارگان‌های دولتی»، اولین همایش ملی وکالت، اخلاق، فقه و حقوق.
-       کاظمیان، غلامرضا و ونکی، علی و رسولی، افشین، (1393)، «نگرشی تطبیقی بر قوانین تملک زمین توسط دولت و شهرداری‌ها بر مبنای روش تحلیل ذینفعان»، ششمین اجلاس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی.
-           واعظی، سید مجتبی، (1394)، «معیار عمل حاکمیت در حقوق اداری ایران»، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 7 شماره 2.
 
ب- انگلیسی
-            APS Group, (2011), Compulsory Purchase and Compensation a Guide for Owners, Tenants and Ccupiers in Scotland, Scottish Government.
 -            Vaughan David, Smith Lucy Clements, (2014), “An Introduction to Compulsory Purchase Valuation Principles Spanning 150 years”, Journal of Building Survey Appraisal & Valuation, No. 2.