نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
2 استادیار گروه حقوق بینالملل عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
یکی از واژههای مورد اشاره در قانون اساسی، واژه «اجتهاد» است. معنای مشهور اجتهاد، سعی بلیغ برای بدست آوردن احکام از ادله شرعی و مقدمه آن؛ تسلط بر علومی مانند ادبیات عرب، منطق، حدیث، اصول و فقه است. پرسش پژوهش این است که نسبت اندیشه امام خمینی با این نظر مشهور چیست؟ و این اندیشه چه تأثیری بر انتخاب جانشین رهبر داشته است؟ فرضیه این است که مفهوم اجتهاد در اندیشه امام خمینی در طول سالهای پیش و پس از انقلاب، تکامل یافته و اندیشه متأخر ایشان در این باب، ضمن فاصله نسبت به نظر مشهور، تأثیر بسزایی بر انتخاب جانشین رهبر داشته است. مقاله میکوشد برای اثبات فرضیه مذکور، با روشی توصیفی تحلیلی؛ نخست معنا، کاربرد و مقدمات اجتهاد را در قانون اساسی و نظرگاه پنج تن از فقهای برجسته بررسی نماید. سپس به واکاوی این مفهوم در اندیشه امام خمینی و تکامل آن میپردازد. در انتها نیز به تأثیر اندیشه متأخر امام خمینی در این مورد بر انتخاب جانشین رهبر اشاره میکند.
کلیدواژهها
- اجتهاد در قانون اساسی
- اجتهاد در اندیشه فقها
- اجتهاد در اندیشه امام خمینی
- تکامل مفهوم اجتهاد
- انتخاب جانشین رهبر
موضوعات
عنوان مقاله [English]
The Evolution of Ijtihad in Imam Khomeini's Thought and Its Effect on Selection of Leadership Successor
نویسندگان [English]
- Saeed Shahoseini 1
- Ghodratollah Rahmani 2
1 Ph.D Student, Public Law, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Public International Law, Allameh Tabatab’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
One of the terms mentioned in the Iranian Constitution is "Ijtihad". For most jurists, Ijtihad means extracting sharia law from the sources of sharia, which requires mastery of sciences such as Arabic literature, logic, theology, hadith and jurisprudence. But the question that this article seeks to answer concerns Imam Khomeini’s viewpoint on this matter and its role in choosing successor leader. My basic assumption is that the concept of ijtihad in Imam Khomeini's thought has developed during the years before and after the revolution, and his late thoughts in this case, while having a significant distance from the famous theory, has a great impact in choosing successor leader. Using descriptive-analytical method, we examined the meaning and function of Ijtihad regarding the constitution as well as its definition and requirements in the works of five prominent jurists. Then, we analyzed this concept regarding Imam Khomeini's thought. Finally, we looked at his practice in choosing successor leader and the effects of his late thoughts on that.
کلیدواژهها [English]
- Ijtihad in the Constitution
- Ijtihad in the Thoughts of the Jurists
- Ijtihad in the Thoughts of Imam Khomeini
- evolution of the concept of Ijtihad
- Election of Successor Leader
کتاب
- جبرائیلی، سید یاسر، روایت رهبری، مناسبات جمهوریت و اسلامیت در انتخاب ولی فقیه (تهران: انتشارات انقلاب اسلامی، 1398).
- حسینی طهرانی، سید محمد محسن، فقاهت در تشیع، نگرشی در مبانی اجتهاد و شرایط افتاء (تهران: انتشارات مکتب وحی، 1395).
- خمینی، روح الله، اجتهاد و تقلید (ترجمه الاجتهاد و التقلید)، وهاب دانش پژوه، چاپ دوم (تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1392).
- خمینی، روح الله، صحیفه امام؛ مجموعه آثار امام خمینی (بیانات، پیامها، مصاحبهها، احکام، اجازات شرعی و نامهها)، چاپ پنجم، جلد بیست و یکم (تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹).
- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول (تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364).
- فتحی، محمد و کوهی اصفهانی، کاظم، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به همراه نظرات تفسیری، مشورتی شورای نگهبان، چاپ دوم (تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان، 1398).
- فرهنگنامه اصول فقه، چاپ اول (قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389).
- فیض، علی رضا، مبادی فقه و اصول، چاپ دهم (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1378).
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ چهارم (تهران: انتشارات آدنا، 1386).
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، بازسازی و سازندگی (کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۸)، چاپ دوم (تهران: انتشارات دفتر نشر معارف انقلاب، ۱۳۹۱).
- هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، چاپ پانزدهم (تهران: انتشارات میزان، 1398)
ب- عربی
- ابن حسن بن علی، ابو جعفر محمد (الشیخ الطوسی)، العده فی اصول الفقه، المجلد الثانی (قم: مطبعة ستاره، 1417).
- ابن عز الدین حسین، محمد (الشیخ البهائی)، زبدة الاصول (قم: مطبعة مرصاد، ۱۴۲۳).
- ابن یوسف بن مطهر، حسن (العلامة الحلی)، مبادئ الوصول الی علم الاصول، الطبعة الثالثه (قم: مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴).
- البهسودی، محمد سرور، مصباح الاصول (تقریر بحث السید الخوئی)، الطبعة الخامسة، المجلد الثالث (قم: مکتبة الداوری، ۱۴۱۷). (قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۰۹).
- الخراسانی، محمد کاظم (الآخوند)، کفایة الاصول (قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۰۹).
- الخمینی، روح الله، الاجتهاد و التقلید (طهران: مؤسسة تنظیم و النشر آثار الامام الخمینی، 1418).
- الخمینی، روح الله، الرسائل، المجلد الثانی (قم: مؤسسة اسماعیلیان، 1385).
- الفاضل اللنکرانی، محمد، معتمد الاصول (تقریر الابحاث روح الله الموسوی الامام الخمینی)، المجلد الثانی (طهران: مؤسسة تنظیم و النشر آثار الامام الخمینی، ۱۴۲۰)
مقالهها
- حجازی، محمدرضا، «امام خمینی و شرایط اجتهاد لازم و کافی در دنیای کنونی»، مجله حضور، شماره 11، (1374).
- خراسانی، رضا، «روش شناسی فقه حکومتی در سپهر اندیشه فقهی- سیاسی امام خمینی (ره)»، مجله پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 9، (1392).
- فیرحی، داود، «امام خمینی (ره)، اجتهاد انقلابی و انقلاب در اجتهاد»، مجله علوم سیاسی، شماره 4، (1378).
- مبلغی، احمد، «پیش نیازهای اجتهاد از نگاه امام خمینی»، مجله فقه، شمارههای 21 و 22، (1378).
References
Books
- Jabraili, Seyed Yaser, The Narrative of Leadership, Relations between the Republic and the Islam in the Election of the Supreme Leader (Tehran: Islamic Revolution Publications, 2019). [In Persian]
- Hosseini Tehrani, Seyed Mohammad Mohsen, Jurisprudence in Shiism, An Attitude in the Foundations of Ijtihad and the Conditions of Ifta (Tehran: Maktab-e-Wahi Publications, 2016). [In Persian]
- Khomeini, Ruhollah, Ijtihad and Taqlid (Translation of Al-Ijtihad and Al-Taqlid), Wahab Daneshpajooh, Second Edition (Tehran: Imam Khomeini Publishing House, 2013). [In Persian]
- Khomeini, Ruhollah, Sahif-e Imam; Collection of Imam Khomeini's Works (Statements, Messages, Interviews, Rulings, Sharia Permits and Letters), Fifth Edition, Volume 21 (Tehran: Imam Khomeini Publishing House, 2010). [In Persian]
- Detailed Report of the Assembly's Final Review of the Constitution of the Islamic Republic of Iran, Volume I (Tehran: General Department of Cultural Affairs and Public Relations of the Islamic Consultative Assembly, 1985). [In Persian]
- Fathi, Mohammad & Koohi Esfahani, Kazem, The Constitution of the Islamic Republic of Iran with Interpretive- Consultative Comments of Guardian Council, Second Edition, (Tehran: Guardian Council Research Institute Publications, 2019). [In Persian]
- Feyz, Ali Reza, Principles of Fiqh and Osul, Tenth Edition (Tehran: Tehran University Press, 1999). [In Persian]
- Dictionary of Principles of Jurisprudence, First Edition (Qom: Islamic Sciences and Culture Academy, 2010). [In Persian]
- Moin, Mohammad, Farhang-e Farsi, Fourth Edition (Tehran: Adena Publications, 2007). [In Persian]
- Hashemi Rafsanjani, Akbar, Reconstruction and Construction (Records and Memoirs of 1989), Second Edition (Tehran: Maaref Enqelab Publishing House, 2012). [In Persian]
- Hashemi Seyed Mohammad, Constitutional Law of the Islamic Republic of Iran, Volume One, Fifteenth Edition (Tehran: Mizan Publications, 2019). [In Persian]
- Ibn Hassan Ibn Ali Abu Ja'far Muhammad (al-Shaikh al-Tusi), Al-'Uda fi Usul al-Fiqh, Second Volume (Qom: Star Press, 1996). [In Arabic]
- Ibn Izz al-Din, Hussein Muhammad (al-Sheikh al-Baha'i), Zobdat al-osul (Qom: Mursad Press, 2002). [In Arabic]
- Ibn Yusuf Ibn Motahar, Hassan (Al-Allama Al-Helli), Mabadi al-vosul ela Elm al-Osul, Third Edition (Qom: Islamic Publishing Center, 1983). [In Arabic]
- Al-Behsudi, Muhammad Sarwar, Mesbah al-Osul (Report by Sayyid al-Khoii), Fifth Edition, Third Volume (Qom: Maktaba al-Dawari, 1996). [In Arabic]
- Al-Khorasani Mohammad Kazem (al-Akhund), Kefayat Al-osul (Qom: Al-Bayt Institute of leehyae torath, 1988). [In Arabic]
- Al-Khomeini, Ruhollah, al-Ijtihad and al-Taqlid (Tehran: Imam Khomeini Publishing House, 1997). [In Arabic]
- Khomeini, Ruhollah, Al-Rasa'il, Second Volume (Qom: Ismaili Foundation, 2006) [in Arabic]
- Al-Fadhil Al-Lankarani, Muhammad, Motamed Al-Osul (Report of the research of Ruhollah Al-Musawi Al-Imam Al-Khomeini), The Second Volume (Tehran: Imam Al-Khomeini Publishing House, 1999). [In Arabic]
Articles
- Hejazi, Mohammad Reza, “Imam Khomeini and the Conditions of Necessary and Sufficient Ijtihad in the Current World”, Hozour Magazine, No. 11, (1983). [In Persian]
- Khorasani, Reza, “Methodology of Governmental Jurisprudence in the Sphere of Imam Khomeini's Jurisprudential-Political Thought”, Journal of the Journal of the Islamic Revolution, No. 9, (2013). [In Persian]
- Feirahi, Davood, “Imam Khomeini (RA), “Revolutionary Ijtihad and Revolution in Ijtihad”, Journal of Political Science, No. 4, (1999). [In Persian]
- Mobaleghi, Ahmad, “Prerequisites of Ijtihad from Imam Khomeini's Perspective”, Journal of Jurisprudence, No. 21 – 22, (1999). [In Persian]