نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• امیر مهاجر میلانی

گروه فقه و حقوق پژوهشکده زن و خانواده

چکیده

جریان روشنفکری همواره با ایده‌های ناهمگنی سودای اصلاح دینی داشته است. طباطبایی بر خلاف بسیاری از روشنفکران معتقد است که اصلاح دینی در اسلام شریعت‌محور صرفا در قلمرو حقوق و از راه تبدیل حقوق شرع به نظام حقوقی جدید و تاریخمند میسر است. در نگاه وی این تبدیل، شرایط امکان تفسیر متن قانونِ مبتنی بر شریعت، بر اساس نظریه‌های حقوقی جدیدِ برآمده از فلسفه حقوق مدرن را فراهم کرده، در ادامه به پدیدار شدن «جدیدِ قدیم» و منتفی شدن «قدیمِ قدیم» و در نتیجه تحقق تجدد در جامعه ایرانی می‌انجامد. به باور وی جنبش مشروطه‌خواهی با تحولی که در منطق فهم دین و جواز تبدیل حقوق شرع به قانون و شکل‌گیری نظام حقوقی جدید ایجاد کرد، نمونه‌ای از این الگو در مقام «نظرِ در عمل» است. این پژوهش که در راستای مطالعه انتقادی این نظریه است، با روش اسنادی و تحلیل محتوا، به ارائه روایتی منسجم از نظریه پیچیده طباطبایی پرداخته سپس به نقد و ارزیابی آن می‌نشیند. به باور این پژوهش نظریه طباطبایی علی‌رغم توان بالای که در توضیح مواد تاریخی و اندیشه ایران دارد از برخی وجوه اساسی از قبیل خطی‌تکاملی دیدن تاریخ، مقایسه دو نظام فکری قیاس‌ناپذیر، خطا در تحلیل متون اندیشه دینی با اشکالاتی مواجه است.

کلیدواژه‌ها

• اصلاح دینی
• عرفی‌شدن
• جدال جدید و قدیم
• مشروطه مشروعه
• اصلاح معرفت دینی

موضوعات

• حقوق عمومی

عنوان مقاله [English]

The role of the modern legal system in Javad Tabatabai's theory of religious reform; Critical reading

نویسنده [English]

• Amir Mohajer Milani

Fiqh and Law Department of Women and Family Research Institute

چکیده [English]

Tabatabaei believes that religious reform in Sharia-oriented Islam is possible only in the realm of law and by transforming Sharia law into a new and historical legal system. This transformation provided the conditions for the interpretation of the text of Sharia-oriented law, based on the new legal theories emerging from the philosophy of modern law, in the continuation of the emergence of the "new of the old" and the elimination of the "old of the old" and as a result the realization of modernity which tekes place in the Iranian society. According to him, the constitutionalism movement in Iran, with the transformation it created in the logic of understanding religion and the transformation of Sharia law into modern law and the formation of a new legal system, is an example of this model in the position of "opinion in practice". This research presents a coherent narrative of Tabatabai's complex theory with the documentary method and content analysis, and then criticizes it. Tabatabai's theory, despite its great power in explaining changes in Iranian thought, faces some problems such as seeing history as a linear evolutionary theory, comparing two incommensurable things and understanding the nature of the constitution in a one-dimensional way.

کلیدواژه‌ها [English]

• Religious reform
• Secularization
• New and old conflict
• Legitimate constitution
• Reform of religious knowledge