نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی
2 دانشآموخته حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور
چکیده
در عرصه های مخابراتی، استفاده از منابع طیف/مدار در مدار ثابت زمین به دلیل محدودیت های خاص این مدار همواره چالش برانگیز بوده است.چالش ها هم به دلیل ظرفیت محدود این مدار و هم به علت ویژگی های منحصر به فرد این مدار در استفاده از آن برای مقاصد ارتباطات راه دور است.مقاله حاضر ضمن معرفی رژیم های فعلی تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین (رژیم مبتنی بر قاعده هر کس زودتر آمد زودتر بهره مند می شود و رژیم مبتنی بر قاعده برنامه ریزی قیاسی)نقاط قوت و ضعف شیوه های رایج در این عرصه را بررسی نموده جایگاه کشورهای در حال توسعه را در روند تکامل و قانونمند سازی استفاده از منابع طیف/مدار روشن می سازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Frequency Allocation in the Geostationary Orbit in International Space Law
نویسندگان [English]
- Mansor Jabbari 1
- Hussein Tajabadi 2
چکیده [English]
In the geostationary, The use of orbit/spectrum resources through
international telecommunication policies have always been challenging.
Such challenges are in the result of some existing limitations in both the
GSO capacity and its unique features in telecommunication fields. This
article will clarify the privileges and deficiencies of the current and main
regimes (i.e. A First come first served and A Priori planning) in frequency
allocation in geostationary orbit, and discuss role of the developing
countries to enact in the geostationary orbit.
کلیدواژه‌ها [English]
- Satellite
- Frequency Allocation
- Geostationary Orbit
- Planned Bands
- Un-Planned Bands
- A Priori Planning
- A first come first served Principle
- electromagnetic spectrum
مقدمه
استفاده از مدار ثابت از یکسو دارای مزیت و از سوی دیگر چال ش برانگیز اس ت. مزیت آن،
میزان پوشش زمین از طریق ماهواره های واقع بر این مدار است و چال شبرانگیز بودن آن به
بهره برداری یکسان از آن مربوط می شود. سرمایه گذاری برای پرتاب ماهواره به سوی این مدار
میلیاردها دلار هزینه در بردارد. صنایع زیادی در چنین هدفی فعالیت می کنند و علاو ه بر این،
خدمات ماهواره ای ارتباطی که با قرار دادن ماهوار ه ها در این مدار حاصل م یشود، توسعۀ
اقتصادی و اجتماعی فراوانی در عرصۀ تبادل اطلاعات، انتشار تصاویر تلویزیونی، مسایل
هواشناسی، مکان یابی و غیره به دنبال داشته است.
به همین دلیل، استفاده از مناب ع ای ن مدار نیازمن د راهکارهای قانونی و مؤثری اس تک ه
بهره مندی همه از این مدار را به راحتی و به طور برابر ممکن سازد.
پیشرفت های علمی و فنی بشر در عرصه های مختلف، اصول و قواعد حقوقی را به چالش کشیده
گاهی میان واقعیت های فنی و مقررات حقوقی فاصله افتاده است؛ به گونه ای که زمینۀ نابسامان یهای
حقوقی فراهم شده، دولت های قدرتمند را بر سوءاستفاده از کاستی های قانونی وسوسه کرده است.
مجموعه قواعد تدوین شده در راستای تخصیص منابع موجود در فضای ماورای جو و ب ه
ویژه تخصیص طیف های الکترومغناطیس در مدار ثابت زمین نیز جدا از این امر نبوده و تا به
امروز تغییرات فراوانی به خود دیده است. حاصل این تغییرات به پیدایش دو راهکار حقوقی
عمده برای قانونمندسازی تخصیص منابع مداری و طی ف های الکترومغناطیس در مدار ثابت
زمین منتهی گشت، که در این نوشتار آنها را بررسی نموده و معایب و نقاط قوت هر یک را
یادآور میشویم. اما پیش از ورود به بحث اصلی، برای روشن ساختن دلیل چالشبرانگیز بودن
استفاده از مدار ثابت زمین در مقاصد ارتباطات راه دور، تعاریفی بسیار کوتاه از مسائل فنی
بحث از قبیل فرکانس، مدارها و بهویژه مدار ثابت زمین و ویژگ یهای آن در مقایسه با دیگر
مدارهای اطراف زمین ارائه خواهیم کرد.
بخش نخست: تعاریف
الف) فرکانس
فرکانس یا بسامد عبارت از؛ تعداد ارتعاشات یک موج الکترومغناطیسی (یا حام ل) در واحد
ثانیه است.
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 103
این یک کمیت فیزیکی است که با واحد هرتز اندازه گیری می شود. کیلو، مگا و گیگا هرتز
همه ضرایبی برای بیان این واحد ب ه شما ر م ی آین د. فرکان س های ارتباطات فضایی عمدتاً در
باندهای مگا و گیگاهرتز هستند. مقدار این کمیت از حاصل ضرب طول موج 1 در سرعت نور ب ه
دست می آید. در واقع می توان گفت طول موج و فرکانس دو بیان از یک کمیت هستن د. در
ادبیات فناوری فضایی در موارد مربوط به ارتباطات مخابراتی بیشتر از فرکانس و در امور مربوط
به سنجش از دور یا انواع محموله های غیر مخابراتی ماهواره ها از طول موج استفاده می شود. 2
ب) مدار
مسیر حرکت ماهواره در اطراف زمین با توجه به سرعت و شرایط پرتاب ماهواره مدار نام دار د.
که برای حفظ تعادل میان نیروهای جانب مرکز و ثقل م ی باید مرکز زمینی و مسیر حرکت
ماهواره در یک صفحه واقع گردد. مدارها در حالت کلی بیضوی بوده مرکز زمین نیز در یکی
از کانون های آن واقع می شود، چنانچه زاویه میان صفحه بیضی و صفحه دربرگیرندة مدار
استوا باشد، می توان مدار چرخش ماهواره به دور زمین را استوایی، قطبی و یا مایل دانس ت.
گاهی اوقات مدارها را بر اساس ارتفاع ماهواره ای که در آن واقع شده از سطح زمین دسته بندی
می کنند بر این اساس چنانچه ماهواره از سطح زمین فاصل های ک متر از 1000 کیلومتر داشته
باشند مدار آن ماهواره را کم ارتفاع 3 می نامند و چنانچه این فاصله بین 1000 تا 20000 کیلومتر
باشد آن را مدار با ارتفاع متوسط 4 و اگر ارتفاع ماهواره بالای 20000 کیلومتر باشد مدار مربوط
(7 : را مدار با ارتفاع زیاد 5 نام گذاری می کنند(محمدیان، 72
ب- 1) مدار ثابت زمین
مدار ثابت زمین جزو دسته بزرگ تری از مدارها به نام مدارهای همگرد زمین 6 است که به طور
کلی به صفحه فرضی استوایی- صفح ه ای فرضی که زمین را از محل مدار استوا به دو نیم
می کند- تمایل دارند. مدارهای همگرد ممکن است بیضوی یا دایر های شکل باشند.
( Jeruchim, 1987 :3-82&Jansky)
1. طول یک دوره تناوب موج به واحد متر
2. دانشنامۀ فضایی ایران، فرکانس های مخابراتی، سازمان فضایی ایران،
90/02/ آخرین بازدید، 17 ،www.isa.ir/enc/components6.?articleid=26
3. Leo
4. Meo
5. Heo
6. Geosynchronous
104 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
حال چنانچه مدار صفر درجه و ارتفاع ماهواره در تمام طول مسیر از سطح زمین حدود 35678
کیلومتر باشد مدت زمان گردش یک دور کامل ماهواره به گرد زمین با روز نجومی 23 ساعت و
59 دقیقه و چهار ثانیه برابر شده و از دید ناظر روی زمین بدون حرکت در آسمان رؤیت م یشو د.
به عبارتی؛ سرعت حرکت ماهواره با سرعت گردش زمین به دور خود تقریباً یکسان م یگردد و از
این جهت ناظری که از روی زمین به ماهواره می نگرد آن را همواره در جای خود ثابت
.(9- می بیند(محمدیان، پیشین: 8
مدار ثابت زمین دارای ویژگی هایی است که آن را برای فعالیت های ارتباطی بسیار مناسب
ساخته است. در سال 1929 مهندسی اتریشی به نام" اچ نوردویگ" 7 ثابت کرد ماهواره هایی که
35 کیلومتری زمین قرار می گیرند؛ طول دوره گردشی معادل / به روی این مدار و در فاصله 800
24 ساعت به دور زمین خواهند داشت و این بدان معنی است که ناظر زمینی آن را ثابت می بیند.
در سال 1945 "آرتورسی کلارک" 1عنوان کرد که با قرار دادن سه ماهواره بر روی این
مدار می توان تقریباً کل نقاط زمین را تحت پوشش ارتباطی قرار داد. این مدار بالای مدار استوا
(Pattan 1993 :43- و در فاصلۀ 42164 کیلومتری از مرکز زمین واقع شده است.( 74
ب- 2) مزایای استفاده از مدار ثابت زمین در ارتباطات راه دور
برخی ویژگیهای مدار ثابت زمین برای استفاده در مقاصد ارتباط راه دور بدین شرح است:
1) به علت ثابت بودن ماهواره نسبت به زمین ناظر زمینی نیاز به سیست م های ردیابی در
آنتن های فرستنده و گیرنده ندارد.
2) در هر لحظه پوشش وسیع تری نسبت به دیگر ماهوار ه های موجود در مدارهای دیگر
داشته می توان از آن برای تعداد ارتباط بیشتر در ایستگاه ها استفاده نمود.
3) با قرار دادن سه ماهواره به فاصله 120 درجه از هم بر روی مدار ثابت زمین می توان کل
سطح زمین غیر از مناطق قطبی را پوشش داد.
4) تغییر فرکانس به علت حرکات جزیی ماهواره بسیار ناچیز است.
(10- 5) ماهواره های موجود بر روی مدار ثابت زمین دیرتر از کار می افتند. (محمدیان، پیشین : 9
بخش دوم: پیشینۀ توسعه و تکامل قواعد تخصیص سهم فرکانس
پیشینۀ طرح قواعد مربوط به تخصیص سهم فرکانس 1 برای استفاده از طیف های امواج رادیویی
به کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی در سال 1959 باز می گردد و آن زمانی بود که دو کشور
آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق فاتحان فضای ماورای جو بودند.
1. Arthur C. Clarke
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 105
این دو کشور بین خود طی ف های رادیویی مشخصی وضع کرده بودند و آن را رعایت
می نمودند. در سال 1963 قواعد جزئی تری در این زمینه مطرح شد و قاعدة "هرکس زودتر آمد
زودتر بهره مند می شود" 2؛ برای نخستین بار بر اساس یک ساختار استقرائ ی 3 در حقوق فضا به
تا پیش از کنفرانس جهانی مدیریت رادیو 4 در سال های .(Zdravic, 1991: 1- کار بسته شد( 10
1977 و 1979 ، استفاده از طیف های الکترومغناطیس در مدار ثابت زمین ب ر مبن ای همین شیوه
صورت می پذیرفت؛ تا این که در این دو کنفرانس بر حق استفاده یکسان و مساوی ملل از منابع
(Grove, 1989 :47- طبیعی محدود مدار ثابت زمین تأکید شد( 50
در کنفرانس جهانی مدیریت رادیو سال 1977 بر بخش های ویژ های مثل مدیریت طیف و
برخی خدمات دیگر تأکید شد که فرکانس های رادیویی برای مقاصد پیشرفت ۀ ارتباطی، اعم از
سرویس های موبایل، بخش های دیجیتال صوتی، امواج تلویزیونی با وضوح با لا 5 و خدمات
نوین در عرصه های ماهواره ای از این قبیل موضوعات بود.
اما مسائل مورد بحث در این کنفرانس بیشتر مسائل فنی و پیچیدة خدمات ماهوار های بو د
.(Verschor & Kopal, 2007: 60-64)
عمده قواعد حقوقی مربوط به استفاده از مدا ر ثاب ت زمین و تخصیص منابع موجود در آن در
سال 1982 در اتحادیۀ بین المللی مخابرات راه دور به تصویب رسیده اس ت. تا پیش از این سال
معاهدات منعقده بر کلیات و اصول عمده مدیریت طیف و مدار و اصول کلی استفاده از فضای
ماورای جو تأکید داشت. از سال 1982 به بعد جزییات استفاده مؤثر از مدار ثابت زمین مد نظر قرار
گرفت. حاصل مذاکرات و کنوانسیونهای متعددی که درباره قوانین حاکم بر فضای ماور ای
جو در بحث تخصیص فرکانس 6 شکل یافته است به شناسایی دو رژیم عمده برای تخصیص
منابع طیف/مدار در مدار ثابت زمین منجر گردیده است:
.« هرکس زودتر آمد؛ زودتر بهرهمند میشود » - رژیم
8 که به ترتیب در قالب باندهای « تخصیص از پیش » 7 یا « برنامهریزی قیاسی » - رژیم
برنامهریزی نشده 9 و باندهای برنامه ریزی شده 10 به طور کامل توضیح داده خواهند شد.
1. Frequency Allocation
2. First come,first served
3. Posteriori
4.World Administrative Radio Conferences(WARC)
5. Hight Definition
6 . Frequency Allocation
7 . A Priori Planning
8 . Allocated In Advance
9 . Un-Planned bands
10 . Planned Bands
106 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
بخش سوم :رژیم های تخصیص فرکانس
و « هرکس زودتر آمد ، زودتر بهر همند م یشو د » از آن جا که هیچ یک از دو شیوه تخصیص
به تنهایی نمی توانست تمامی معیارهای مرتبط با مفهوم دسترسی یکسان به « برنامهریزی قیاسی »
منابع موجود در مدار ثابت زمین را در برگیرد؛ هر دو رژیم فوق برای تخصیص منابع مدار ی در
سرویس های ثابت ماهواره ای به کار بسته می شود:
پیش از شروع این بحث لازم است، باندهای برنام هریزی شده و برنام هریزی نشده مورد
بررسی قرار گیرند. به لحاظ حقوقی باندهای رادیویی دو دستهاند: برنامهریزی نشده و
برنامهریزی شده.
3-1 ) باندهای رادیویی برنامه ریزی نشده:
باندهای رادیویی برنامهریزی نشده باندهای رادیویی هستند که؛ در آنها طیفهای فرکانسی 1
فرکانسی 1 بر مبنای الگوی "هرکس زودتر آمد زودتر بهر همند م یشو د" تخصیص م ییابن د.
روند این شیوه تخصیص با استفاده منطقی و بهینه و اقتصادی منابع طبیعی محدود سازگاری
دارد؛ گرچه این مفهوم را به ذهن تداعی میکند که دیگر کشورهایی که بعد به فناوری پرتاب
ماهواره به فضا دست مییابند نصیبی از منابع نخواهند برد و نخواهند توانست نیازهای خود را با
این شیوه برطرف سازند، زیرا کشورهای پیشگام پیشتر از آنها منابع طیف موجود را در اختیار
.(Lyall & Larsen, 2009: 199- گرفته اند ( 203
در این شیوه، کنفران سهای رادیویی اتحادیۀ بی نالمللی مخابرات راه دور، کانا لهایی
متشکل از باندهای فرکانسی برای مقاصد خاص در هر منطقه رادیویی را تعیین نموده و میان
کشورهایی که زودتر به مدار ثابت زمین دست می یافتند تقسیم م ی نمو د. دول تهای پیشروی
فضایی نیز ضمن مطلع ساختن دفتر بین المللی ثبت فرکانسها، این کانال ها را مورد استفاده قرار
داده، کشورهایی که بعد به مدار ثابت زمین دست می یافتند؛ می بایست به این فهرست رجوع
کرده و از میان کانال هایی که قب لا توسط کشورهای پیشگام استف اده نشده بود برای خود
.(Peterson, 2005: 184 - کانال های باقیمانده را انتخاب میکردند( 188
یکی از معایب این روش این است؛ که کشوری که زودتر به تکنولوژی پرتاب اجسام
فضایی به مدار ثابت زمین دست یابد؛ می تواند اجسام فضایی خود را بدون محدودیت و تا
1. Frequency Spectrum
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 107
زمانی که اجسام پرتاب شده اش فعال باشند، در این مدار نگه دار د. ب هعلاوه، این موقعی تها
.( Grove, 1989: 50- امکان فروش نیز خواهند داشت ( 52
یکی از شیوه های رایج در « هر کس زودتر آمد زودتر بهره مند می شود » هم اکنون، نیز شیوه
تخصیص منابع طیف/مدار است و لذا همواره آ نها که زودتر م یآیند، باندهای فرکانسی
بهتری در اختیار خواهند داشت.
اما مسئلۀ عمده حاصل از این روش استفاده طولانی مدت منابع از سوی کسانی است که
زودتر آمده اند. بی شک استفاده طولانی مدت یک ماهواره از یک مدار خاص حالت حاکمیت
بر آن مدار را پدید خواهد آورد و نگرانی هایی از بابت عد م اجاز ه جاب هجایی ماهواره یک
کشور با کشوری دیگر در آن مدار بدیهی است، گرچه در کنفرانس جهانی مدیریت رادیو
سال 1979 دوره استفاده فرکانس تخصیص یافته ب ه صراحت دائمی انگاشته نشده است، اما
تمدید مهلت این استفاده یا امکان جایگزینی یک ماهواره با ماهواره ای دیگر و با ویژگ ی های
متفاوت در آن پیش بینی شده است.
با قبول این واقعیت که طیف های فرکانسی و نقاط مداری جزو منابع طبیعی محدود به شمار
می روند امروزه تجارت طیف یکی از معایب و ضعف های ناشی از به کارگیری رژیم مبتنی بر
.( Lyall & در تخصیص فرکانس اس ت « هرکس زودتر آمد زودتر بهره مند م یشو د » شیوه
Larsen, 2009: 205-212)
،« هر کس زودتر آمد، زودتر بهر همند م یشو د » به هر روی، رژیم تخصیص مبتنی بر شیوه
تقریباً تا سال 1977 دیگر تنها شیوه رایج در تخصیص فرکانس برای سروی سهای پخش
مستقیم 1 نبود و همانگونه که توضیح آن خواهد رفت شیوه مبتنی بر برنامه ریزی قیاسی 2 در کنار
این شیوه به کار گرفته شد.
1. Direct Broadcast Satellite Services
که ریشه ای لاتین دارد، صفت و به معنی بررسی استدلالی A Priori 2. در فرهنگ واژگان انگلیسی، ترکیب
با شیوة رسیدن به کلیات از طریق بررسی جزئیات است. به عبارتی این ترکیب به معنای درک اثر از طریق
بوده به آن استدلال قیاسی نیز میگویند . استدلال قیاسی (cause to effect ت ھ عل ول ب بررسی سبب (معل
نقطه مقابل استدلال استقرایی (استدلال از جزء به کل ویا دریافت سبب از طریق بررسی اثر) است در حقوق
به معنی بررسی قوانین عمومی (کل) برای دریافت راه حلی برای یک مسئله خاص(جزء) A Priori ترکیب
http://legal-dictionary.thefreedictionary.com/a=priori Last visited,2011/07/ است. منبع: 03
در تخصیص فرکانس به شیوه برنامه A Priori Planning باتوجه به این تعریف میتوان گفت منظور از
ریزی قیاسی ، در نظر داشتن موضوع تخصیص فرکانس (به عنوان یک کل) و رسیدن به راهکارهای عملی و
فنی تخصیص (به عنوان جزء) است. به عبارتی در این برنامه نخست کلیت موضوع یعنی تخصیص فرکانس
108 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
علاوه بر این در سال 1982 حین دومین کنفرانس فضایی مل ل متح د، گروه 77 متشکل از
کشورهای در حال توسعه، اعضای حاضر در کنفرانس را تحت فشار گذاشتند تا فرص تهای
بهتر و بیشتری در اختیار این گروه کشورها برای شرکت در فعالیت های فضایی قرار دهند.
اهمیت و نگرانی ناشی از حقوق کشورهای در حال توسع ه بالاخره در اجلاس ماه مارس
1988 ژنو مورد توجه واقع گردید.
خواست این کشورها در دستور جلسه کمیته فرعی حقوقی اتحادیه بی نالمللی مخابرات راه
دور مطرح شد و پس از تعاملات و بررسی های طولانی مدت، جوانب حقوقی مرتبط با قواعد
موجود در زمینۀاکتشافات و بهره برداری از فضای ماورای جو مد نظر قرار گرفت و در نهایت
حق به کارگیری فضای ماورای جو در راستای منافع تمام کشورها ب ه ویژه کشورهای در حال
توسعه شناسایی گردید. در این زمینه آنچه بیشتر مد نظر بود، دسترسی یکسان به مدار ثابت
زمین و ارتباطات بین المللی بود.
اتحادیۀ بین المللی مخابرات راه دور، با برگزاری چندین کنفرانس که به ویژه در سا ل ه ای
1988-1985-1979-1977-1971 و 1992 برگزار گردید؛ به طور جدی به این مسئله رسیدگی
نمود (این کنفرانس ها به کنفرانس های جهانی مدیریت رادیو 1 معروف گشتند).
از میا ن این کنفرانس ها، کنفرانس سال 1988 اهمیت ویژه ای داشت زیرا در آن سال
برنامه ریزی و راهکارهای عملی استفاده یکسان و برابر از منابع طیف / مدار مورد توجه واقع شد.
کنفرانس سال 1988 در واقع دستیابی به تفاهمی بود که در آن برنام ه ریزی برای دستیابی
یکسان به منابع فضای ماورای جو تبیین شده بود و این به معنای حرکتجهانی به سوی استفاده
از رژیم مبتنی بر برنامه ریزی قیاسی در تخصیص فرکانس بود.
شایان ذکر است که تا سال 1988 از سوی اتحادیۀ بین المللی مخابرات راه دور تنها
سرویس های بخش مستقیم ماهواره ای در دستیابی به مدار ثابت زمین، می بایست از رژیم مبتنی
به کشورها صورت میپذیرد و سپس جزئیات یعنی اقدامات فنی کشورها در دسترسی عملی به مدار ثابت
زمین و استفاده از منابع تخصیص یافته مدنظر قرار میگیرد. بنا بر همین استدلال می توان گفت رژیم
و (posteriori) نیز بر اساس استدلال استقرایی "first come first served " تخصیص فرکانس برمبنای شیوه
یا جزء به کل صورت مییابد، چراکه کشورهای پیشرو نخست موقعیتهای مداری را از آن خود میسازند
و سپس مقدمات تخصیص فرکانس برای فعالیت ماهوارههای آنها صورت میپذیرد.
1. World Administrative Radio Conferences
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 109
هر کس » پیروی می کردند و دیگر سرویس های ماهوار های تابع رژیم « برنامه ریزی قیاسی » بر
بودند. « زودتر آمد، زودتر بهره مند می شود
برای تمامی سرویس های ماهواره ای و حتی « برنامه ریزی قیاسی » هم اکنون، رژیم
.( Verschor & Kopal, 2007:67- سرویس های ماهواره ای ثابت 1 نیز به کار می رود.( 72
3-1-1 ) فرآیند حقوقی تخصیص فرکانس در باندهای رادیویی برنامه ریزی نشده
بندهای 11 و 13 و ضمایم مربوطه آن در قواعد رادیویی مورد تواف ق در کنفرانس جهانی
مدیریت رادیو در سال 2،1982 فرایند تخصیص و ثبت فرکانس در باندهای برنامه ریزی نشده را
تعریف کرده است. برای این منظور سیستم پیشنهادی استفاده از طی ف ه ای الکترومغناطیس
مورد نظر باید نخست از طریق سازمان بین المللی ثبت فرکانس 3 منتشر گردد.
پس از آن مشکلات احتمالی مرتبط با دیگر کشورها که ناشی از استفاده از این باندها باشد
رفع شده و در نهایت سیستم ماهواره ای مد نظر اعلام و معرفی گردد.
تکمیل موفقیت آمیز این مراحل به ثبت فرکانس در باندهای برنامه ریزی نشده می انجامد.
سازمان بین المللی ثبت فرکان س این اطلاعات را در اختیار تمام نهادهای مربوطه قرار
میدهد و آنها احتمال تداخل آن را با دیگر سروی سهای برنام هریزی شده ارتباطی فضایی
بررسی می کنند. چنانچه تداخل یا خللی بر عملکرد دیگر ساختار ها وارد نگردد برنامه تعیین
شده در سیستم ماهواره ای مورد نظر امکان اجرا یافته، عملیاتی م ی گردد و اگر خللی پدید
آورد، راهکارهایی از قبیل جابهجایی محل ماهواره یا ماهواره ها، تغییر ساختار فن ی سیست م های
ماهواره ای و غیره پیشروی نهاد درخواست کننده قرار می گیرد. در نهایت اگر باز هم ایرادات
برطرف نشد، تمام نهاد های مربوطه با یکدیگر همکاری می کنند تا به راه حل منطقی دست یابند.
در این ساختار هیچ اجبار قانونی برای نهادی که ایستگاه ثبت شده اش با نهاد جدید تداخل یافته
وجود ندارد و نهاد قدیمی لازم نیست چیزی از ویژگی های ایستگاهی خود را تغییر دهد تا اختلال
پدید آمده رفع گردد. از طرفی حسن نیت و همکاری مبنای اصلی رفع اختلاف در تداخ ل های
احتمالی است. اعلان وضعیت و متعاقب آن همکاری در صورت بروز حالت های زیر الزامی است:
- هنگامی که استفاده از یک فرکانس تداخل مضر بر هر سرویس موجود یک نهاد دیگر
وارد سازد.
- هنگامی که فرکانس مورد نظر برای ارتباطات رادیویی بین المللی استفاده شده باشد.
1. Fixed satellite services
2. WARC 1982
3. International Frequency Registration Board (IFRB)
110 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
- هنگامی که لازم باشد، در عرصه بین المللی یک فرکانس شناسایی شود.
در کنفرانس جهانی مدیریت رادیو سال 1988 ، جلسات برنامه ریزی چند جانبه 1 به مجموعه
قواعد رادیویی افزوده شد و این بخش جزئی از فرایند همکاری در سرویس دهی ماهوار ه های
ثابت است. وظیفه جلسات برنام هریزی چند جانب ه پیدا کردن را ههایی برای حل و فصل
اختلافات ایجاد شده در شبکه سرویس های ماهواره ای است. این نهاد زمینۀ ایجاد همکاری میان
.(Zdravic, 1991: 15- طرف های دعوا در سیستم های ثابت ماهواره ای را فراهم می سازد ( 23
3-2 ) باندهای رادیویی برنامه ریزی شده:
در این مقوله منظور از برنامه ریزی 2 عبارت است از:
-1 برنامۀ تخصیص (تخصیص سهم برای هر کشور)که از سوی اتحادیۀ بینالمللی مخابرات
راه دور صورت میگیرد. 2 - اجرای فرایندهای توسعه (تهیه مقدمات و ملزوماتی که فراتر از صرف
تخصیص مدنظر است).
فرایندهای توسعه، برنامه ریزی برای ایجاد و ساخت سرویس های ماهوار های است که باید
در جلسات برنامه ریزی چندجانبه مطرح شود.
همان طور که پیشتر گفتیم؛ تخصیص فرکانس در باندهای رادی ویی برنام ه ریزی شد ه ب ر
اساس برنامه ریزی قیاسی، و یا به عبارت دیگر تخصیص از پیش صورت می پذیرد.
در این شیوه کنفرانس های تخصیص اتحادیۀ بینالمللی مخابرات راه دور باندهای فرکانسی
را با توجه به منطقه مداری به تمام کشورهای عضو تخصیص میدهد.
بر اساس این رژیم طیف های الکترومغناطیس برای نهادهای رادیویی ملی تمام کشور ها از
پیش کنار گذاشته می شود و کشورها اطمینان می یابند که تا زمان دستیابی عملی به این طی فها
و نقاط مداری، این منابع برایشان محفوظ میماند.
این شیوه برای کشورهای جهان سوم و توسعه نیافته مناسبتر بود و ب ه هم ین دلی ل در کنفرانس
جهانی مدیریت رادیو در سال 1979 که جلسات برنام ه ریزی چن د جانبه شکل یافت؛ نقش این
(Peterson, کشورها در تصمیم گیری برای استفاده از منابع طی ف/مدار جد یتر ش د.- 2005:189
198 باید توجه داشت که از زمان شروع پیدایش قواعد فضایی همواره گرایش زیادی نسبت به )
« برنام هریزی قیاس ی » به س وی « هر کس زودتر آمد زودتر بهره مند می شود » عبور از روش تخصیص
1. Multilateral Planning Meetings (MPM)
2. Planning
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 111
وجود داشته است. این گرایش نه به خاطر فشارهای اعمال شده از سوی کشورهای جهان سوم ک ه
بیش تر به دلیل پر شدن ظرفیت مدار ثابت زمین است.
کشورهای در حال توسعه، خواهان شیوه برنامه ریزی قیاسی برای استفاده از منابع طیف/مد ار
بودند، تا بتوانند بر مبنای آن موقعیت های مداری را جلوتر در اختیار گیرند.
در این شیوه نیاز فعلی و یا حتی توانایی دستیابی به فضای ماورای جو ت أثیری در اختصاص
نقاط مداری و امکانات طیف ندارد. این کشورها میخواستند موقعی تهای مداری را در اختیار
داشته باشند و در گذر زمان با پیشرفت های علمی و فنی بتوانند به این موقعی تها عملاً دسترسی
.( Zdravic, 1991: 32- یابند. البته این شیوه، چندان مورد توجه کشورهای توسعه یافته نبو د( 47
اما از آنجا که در کنفرانس جهانی م دیریترادی و هر کشوری، دارای یک رأی بوده تعداد
کشورهای در ح ال توسع ه عضو گروه عدم تعهد، اکثریت اعضای این کنفرانس را تشکیل
میدهند؛ نقش آنها در تعیین ساختار جدید تخصیص سهم در مورد منابع طیف/مدار بسیار حائز
اهمیت بود.
این کشورها در کنفرانس جهانی مدیریت رادیو در سال 1979 خواهان ب هکا رگیری شیوة
تخصیص قیاسی این منابع بودند و به عبارتی می خواستند فرکانس ها بر اساس برنامه ای ویژه 1 که
دسترسی آنها به این منابع را تضمین نماید تخصیص یابد.
منظور از این برنامه، ساختاری است که با از پیش تعیین شدن دستیابی به منابع طی ف/مدار
میان کشورهای توسعه یافته و توسعه نیافته تعادلی برقرار سازد.
نمایندة آمریکا و برخی دیگر از کشورهای توسعه یافته با این برنامه مخالف بودن د. آمریکا
معتقد بود: تخصیص فرکانس باید بر اساس نیازهای موجود و ثابت شده صورت پذیرد و امکان
استفاده از مکان ها و یا فرکانس های تخصیص یافته وجود داشته باشد، چر ا ک ه تخصیص پیش از
(Jasentulyiana, . استفاده عملی از این منابع مغایر با اصل استفاده اثر بخش منابع طیف/مدار اس ت
1994: 15)
در عمل استفاده از این شیوه تناسبی با استفاده اثربخش از منابع طیف/مدار ندارد چرا ک ه ب ه
طور نمونه در اواخر دهه 1977 پنج کانال فرکانسی که برای سرویس های پخش مستقیم ماهواره
ای در نظر گرفته شده بود به 196 کشور تخصیص یافت و 20 سال بعد از این میان تنها 32
کشور ( 16 درصد) توانستند تخصیص های خود را به طور عملی به کار بندند.
1. Preferential
112 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
علت اثر بخش نبودن این شیوه را می توان در عدم تناسب برنام ه ه ا با توسعه ف نآوری در
کشورها و اقتصادی نبودن پرتاب ماهواره صرفاً"به خاطر پوشش ملی طیف بر روی یک کشور
.( Evans, 2008: 72- دانست( 77
از سوی دیگر کشورهای در حال توسعه نیز برای از دست ندادن مکا نهایی که در آینده
ممکن بود در مدار ثابت زمین به آن دست یابند؛ بر تخصیص به شیوه قیاسی تأکید داشتن د. به
هر روی، در کنفرانس جهانی مدیریترادیو در سال 1977 استفاده از برنامه ریزی قیاسی بر ای
سیستم های پخش مستقیم ماهوار های به عنوان یک قانو ن 1 مورد تأیید اعضا واقع گردی د
البته، استفاده از رژیم برنام هریزی قیاسی از بعدی دیگر .(Mcleod, 1979: 878 – 880)
نمیتواند مغایر با استفاده اثر بخش از منابع طیف/مدار تلقی گردد. چرا که می توان استفاده اثر
بخش را به از مدار خارج ساختن ماهواره های قدیمی که کمتر کارایی دارند؛ تعبیر نمو د. ب دین
ترتیب منابع طبیعی محدود موجود در مدارهای خاص مثل مدار ثابت زمین صرف کاربردهای
برنام هریزی قیاسی که ب ر اسا س (Jasentulyiana کم فایده و کم اثر نم یگرد د. ( 1994:1
دسترسی یکسان به منابع فضایی در جلسات برنامه ریزی چند جانبه تدوین شد بود؛ با اصرار و
ابتکار ابتدایی کشورهای توسعه یافته و صاحب فناوری در اتحادیه بی نالمللی مخابرات راه
دور به نتیجه رسید.
همانند کشورهای در حال توسعه، این کشورها نیز که می دیدند برخی دول تهای صاحب
فناوری استفاده از منابع مدار ثابت زمین را انحصاری کردهاند و اگر بنا باشد رژی م "هرکس
زودتر آمد زودتر بهره مند می شود" باز هم در توزیع فرکانس های رادیویی یا ثبت موقعیت های
مداری برای سرویس های ماهواره ای به کار رود، دیگر هیچ موقعیتمداری یا فرکانس رادیویی
برای کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته در زمان فراهم شدن امکان دسترسی آ نها به
فضا وجود نخواهد داشت؛ بر به کار گیری قاعده برنام هریزی قیاسی تأکید داشتند
.( Verschor & Kopal, 2007: 75-79)
دیگر ویژگی برنامه ریزی قیاسی در تخصیص فرکانس برای باندهای رادیویی برنام ه ریزی
شده، این است که مقررات رادیویی جهانی طیف فرکانسی خاصی را بر اساس ویژگ ی های فنی
آن برای کشور درخواست کننده تعیین می کند که ممکن است تا زمان استفاده عملی آن از سوی
کشوری که طیف مزبور به آن اختصاص یافته، از جانب دیگر کشورها مورد استفاده قرار گیرد.
1. Principle
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 113
در این رژیم مکان یا موقعیت 1 تخصیص یافته به یک کشور تا زمانی که آن کشور بتواند
ماهواره ای به مدار ثابت زمین بفرستد ممکن است از سوی دیگر کشورها اشغال شود؛ بنابراین
به کارگیری قاعده هر کس زودتر آمد زودتر بهره مند م ی شود بسته به آ نکه نوع سرویس
برنامه ریزی شده یا برنامه ریزی نشده باشد تفاوت خواهد داش ت. اطلاعات دریافت شده از
کشورها درباره ایستگاه های زمینی و ارتباطات میان زمین و فضا در بخش ارتباطات رادیویی 2
اتحادیه بین المللی مخابرات راه دور به طور هفتگی بررسی شده دیگر کشورها در این جلسات
حق خواهند داشت نسبت به این اطلاعات اعتراض و یا اظهارنظر نمایند. مدت زمانی که طی آن
اعلام پیشرفت وضعیت پروژه های فضایی الزامی است، بسته به نوع سرویسی که کشور مربوط
تقاضای راه اندازی آنرا داشته باشد حداکثر 7 سال است 3 و عدم توانایی یک کشور در عملیاتی
ساختن پروژه فضایی خود در این مدت منجر به ابطال سهمیه تخصیص یافته در دفتر بی نالمللی
ثبت فرکانس 4 می شود. 5
از سوی دیگر مسئله ای به نام "ماهواره های کاغذی 6 مشکلاتی پدید آورده است که ناشی
از تخصیص فرکانس با برنامه ریزی قیاسی است. این قبیل ماهوار هها تنها جنبه طرح و پروژه
داشته سیستم هایی از این قبیل عملاً به مرحله استفاده نرسیده اند و تنها هدف کشورهای صاحب
چنین ماهوار ههایی اطمینان از ثبت نقاط مداری یا فرکان سهای تخصیص یافته در دفتر
بین المللی ثبت فرکانس است.
هم اکنون نیز حجم بسیار زیادی از کارهای بخش ارتباطات رادیویی اتحادیه بینالمللی مخابرات
.( Lyall & Larsen, 2009: 225- راه دور رسیدگی به امور این قبیل ماهواره ها است( 240
3-2-1 ) فرایند حقوقی تخصیص فرکانس در باندهای رادیویی برنامه ریزی شده
در قطعنامۀ 507 کنفرانس جهانی مدیریت رادیو در سال 1977 ، برای استفاده بهینه از
منابع طیف/مدار در مدار ثابت زمین، شیوه برنام ه ریزی قیاسی دربارة تخصیص فرکانس در
1. Spot
2. ITU Radiocommunication Sector (ITU-R)
3. این مهلت پیشتر 9 سال بود.
4. Master International Frequency Register(MIFR)
3. این وضعیت برای ایران در پرتاب ماهواره زهره پیش آمده و ایران با عدم پرتاب به موقع این ماهواره،
مالکیت خود بر نقاط مداری تخصیص یافته را به چالش کشیده است.
به ماهواره هایی گفته می شود که تنها بر روی کاغذ و (paper satellite) 6. اصطلاح ماهواره های کاغذی
در برنامه های راهبردی و چشم اندازهای دوردست کشورها معنا مییابند.
114 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
سیستم های پخش مستقیم ماهواره ای مورد توجه قرار گرفت. توجه به این شیوه ناشی از نیاز به
تجهیزات فنی و پیچیده ای بوده که برای راه اندازی سرویس های ماهواره ای ضروری بوده مانعی
در دستیابی به منابع محدود طیف های الکترومغناطیس در مدار ثابت زمین ب ه شما ر م یآم د. از
این جهت این شیوه برای کشورهای در حا ل توسع ه که دسترسی فوری به این تجهیزات
.(Institute And Center For Research Of Air & Space نداشتند، بسیار مناسب م ینمو د
Law McGill University, 2006: 33)
در این رژیم برنامۀ دقیق و از پیش تعیی ن شد ه ای برای نحوة فعالی تهای سروی سهای
ماهواره ای خاص مد نظر قرار می گیرد.
S30A و S جزئیات این برنامه برای سرویس های پخش مستقیم ماهواره ای در ضمیمۀ 30
کنفرانس جهانی مدیریت رادیو اتحادیۀ بی نالمللی مخابرات راه دور در سا ل های 1977 و 1983
تشریح شده است. 1 از دیگر سو، تعاریف مربوط به ارتباطات رادیویی در کنوانسیون "نایروب ی" 2
مطرح گردیده، در کنوانسیون "نی س" 3 هم مانند کنوانسیون "مالاگ ا" 4 و "نایروب ی" مقررا ت 5
استفاده از فرکانس ها و نحوة استفاده از ماهواره ها در مدار ثابت زمین روشن شده اس ت. ب ر اسا س
همین معاهدات و طبق شیوه تخصیص بر مبنای برنامه ریزی قیاسی، اتحادیۀ بی نالمللی مخابرات راه
، قواعد رادیویی را برای سرویسهای پخش مستقیم ماهوارهای در باندهای 12 ، S30A و S 1. ضمیمۀ 30
14 ، و 17 گیگاهرتز روشن کرده است.این برنامهها در راستای تسهیل دسترسی یکسان به مدار ثابت زمین
برای تمام کشورها تعریف شده کلیۀ مناطق یک، دو، و سه رادیویی را در بر می گیرد. برنامۀ تعیین شده برای
سرویس های پخش مستقیم ماهواره ای باندهای فرکانسی قید شده به شرح زیر را در بر می گیرد:
12 گیگاهرتز (فضا به زمین) /5 – 11/ منطقه یک: 7
14/8 گیگاهرتز (زمین به فضا) – 14/5
18/1 گیگاهرتز (زمین به فضا) – 17/3
12 گیگاهرتز (فضا به زمین) /7 – 12/ منطقه دو: 2
17/8 گیگاهرتز (زمین به فضا) – 17/3
12 گیگاهرتز (فضا به زمین) /2 – 11/ منطقه سه: 7
14/8 گیگاهرتز (زمین به فضا) – 14/5
18/1 گیگا هرتز (زمین به فضا) – 17/3
Broadcasting Satellite ServicePlans And Lists,ITU Radiocommunication : منبع
Burreau,Radiocommunication Seminar,24-28 Sep.2001,Mexico City,
به آدرس:
www.docstoc.com/docs/5203894/broadcasting-satellite-service-plans-and-lists, last visited,2011/07/02,
2. Nairobi Convention
3. Nice Convention
4. Malaga Convention
5. Regulations
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 115
12/2– 11/ دور فرکانس های خاصی برای سروی سهای پخش مستقیم ماهوار های در باندهای 7
12 گیگاهرتز برای منطقه یک /5– 11/ گیگاهرتز برای مناطق دو و سه رادیویی و باندهای 7
رادیویی تخصیص داده است. اتحادیۀ بین المللی مخابرات راه دور نیازهای ویژ ه 1 کشورهای در
حال توسعه و موقعیت جغرافیای برخی کشورهای دیگر را هم مد نظر قرار داده بر این اساس بر
اساس قطعنامه شماره 2 کنفرانس ارتباطات رادیویی ژنو در سال 2003 تمام کشورها اع م از
توسعه یافته و یا در حال توسعه و توسعه نیافته با حقوق یکسان نسبت به مدار ثابت زمین می توانند
از منابع طیف/مدار موجود در مدار ثابت زمین استفاده نموده ، ماهواره های خود را در مدار
کشورهای در حال توسعه بسیار .( Verschor & Kopal, 2007: 73- ثابت زمین قرار دهند( 82
مایل بودند از منافع موجود ناشی از فناوری ماهوار ه ای استفاده کنند و نم یخواستند به دلیل
این منابع را از دست بدهند. « هر کس زودتر آمد زودتر بهره مند می شود » قانون سنتی
در کنفرانس جهانی مدیریترادیو سا ل 1971 تصمیم بر آن شد، ایستگا ههای سرویس
پخش ماهواره ای 2 با توافق با کنفرانس جهانی مدیریترادیوی اتحادیۀ بینالمللی مخابرات راه
برای « برنام هریزی قیاس ی » دور فعالیت داشته باشند و این اولین گام در راه تثبیت قاعدة
.( Zdravic. 1991: 40- سرویس های فضایی بود ( 52
باید دانست تا پیش از کنفرانس های جهانی مدیریترادیو در سا لهای 1979 برای مناطق
یک و سه رادیویی و 1982 برای منطقه سه، هیچ تخصیص فرکانسی بر مبنای شیوة قیاسی
صورت نمی پذیرفت. اما این که این شیوه بتواند قانون دسترسی یکسان به منابع طی ف/مدار را
تثبیت نماید؛ خود موضوعی بود که در حین کنفرانس جهانی مدیریت رادیو در سا له ای
1988 -1985 مطرح شد.
از سوی دیگر برنامه ریزی برای استفاده از سروی سهای ماهواره ای نیز در
کنفرانس"نایروبی"مطرح گردیده، بدین ترتیب مقدمات برای مدیریت قواعد به س وی اس تفاده
.(Engelman, 1993: 91- از شیوة برنامه ریزی فراهم گشت ( 95
شیوة برنامه ریزی قیاسی نقص هایی هم دارد. مثلاً این که غیرقابل انعطاف بوده و بر مبنای آن
به سختی می شود دامنه امواج در نواحی جدید یا زیر ناحیه خاورمیانه یا آفریقا را توسعه داد.
بر مبنای قاعده برنامه ریزی قیاسی نهادی که قصد دارد از سروی س های ماهوار ه ای استفاده
کند، حقی مشابه حقوق خود بر دارایی های ملی اش پیدا نمی کند و در واقع حق استفاده از مناب ع
1. Special Needs
2. Broadcasting – Satellite Service .
116 فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38 ، پاییز و زمستان 91
طیف/مدار دائمی نیست. بر این اساس، علیه تداخل های مضر، هنگامی دعوای حقوقی پدید
می آید که برنامه به مرحله اثر رسیده و عملی شده باشد.
هنگامی که یک نهاد بخواهد در ایستگاه فضای ی اش از فرکانسی برای سرویس پخش
ماهواره ای استفاده کند، باید سازمان بین المللی ثبت فرکانس را در فاصله زمانی بین 3 ماه تا 3
سال پیش از استفاده عملی از فرکانس ثبت شده مطلع سازد . سازمان ب ین المللی ثبت فرکانس
نیز آن را با مقررات رادیویی و معاهدات مطابقت داده، چنانچه مغایرتی نداشته باشد، فرکانس
مزبور در دفتر بین المللی ثبت فرکانس ها ثبت می کند. بدین ترتیب تمام فرکانس های ثبت شده
بدون توجه به تاریخ ثبتشان و بدون مد نظر گرفتن تقدم و تأخر ت اریخ ثبت از وضعیت
.( Zdravic. 1991: 55- یکسانی برخوردارند ( 70
نتیجه
امروز نیز قواعد حاکم بر فعالیت های فضایی و آ نچه ب ه ویژه مدنظر این نوشتار بوده است
تخصیص منابع طیف/مدار در مدار ثابت زمین- در مقایسه با توسعۀ روزافزون صنعت
فضانوردی ناکافی به نظر می رسد. این قواعد چند راهبرد کلیدی، اما کلی در طول سا لهای
پس از معاهدة 1967 را دربرگرفته و بعدها نیز توافق هایی درباره استفاده از مدار ثابت زمین میان
کشورها شکل یافت. اما از آنجا که تعداد کشورهای صاحب فناوری فضایی کم بوده است؛
این قواعد نتوانستند در عرصه ای وسیع به معرض آزمایش گذاشته شوند و تا حد زیادی منفعت-
طلبانه وضع گردیده اند.
در قوانین فعلی شرایط کشورهایی مانند ایران مبهم است. ضروری است شرایط ایران چه در
بعد داخلی به لحاظ ایجاد ساختارهای لازم برای دستیابی به نقاط تخصیص یافته و چه از بعد
بینالمللی برای احقاق حقوق تصریح شده، مد نظر قرار گیرد.
تحریم های فعلی و عدم دستیابی ایران به تکنولوژی ساخت و پرتاب ماهواره در مدار ثابت
زمین و از سوی دیگر تعیین مهلت برای عملیاتی کردن طر حه ای ارتباطات ماهوار های امکان
استفاده از این نقاط را برای ایران دشوار ساخته است . 1
1. ایران با پرتاب ماهواره امید به نهمین کشور دارای فناوری بومی پرتاب ماهواره تبدیل گشت. پروژه
پرتاب ماهواره امید از 15 اسفند 1384 آغاز شد و در 14 بهمن 1387 (دوم فوریه 2009 ) ماهوارة امید با
ماهواره بر سفیر امید در مدار لئو قرار گرفت. ماهواره امید با وزن 27 کیلوگرم به مدت 82 روز در مدار لئو به
دور زمین چرخید و در 5 اردیبهشت 1388 (بیست و پنجم آوریل 2009 ) در آرژانتین، شرق بوئنوس آیرس
تخصیص فرکانس در مدار ثابت زمین در نظام حقوق بین الملل فضا 117
نکته دیگر اینکه تعین مدت برای استفاده از نقاط تخصیصیافته مداری به شیوه برنامه ریزی
قیاسی گرچه ممکن است اهرمی برای از رده خارج کردن ماهوار ه های کاغذی باشد اما از
دیگر سو برای کشورهایی با شرایط ایران منفعتطلبانه به نظر می رسد.
از آنجا که تمام کشورها موظف به استفاده اثر بخش از منابع تخصیص یافته مداری هستند
و اگر نتوانند از نقاط خود در مهلت مقرر هفت ساله استفاده نماین د، طبق همان قاعده استفاده
اثربخش از منابع مداری، این نقاط به دیگر کشورها واگذار میشود ضروری است این قوانین با
نظر مساعد نسبتبه کشورهایی مانند ایران تغیر یافته زمان بیشتر و یا امکانات بهتری با نظارت
نهادهای مربوطه در اختیار چنین کشورهایی قرار گیرد.
قواعد حقوق بینالملل از یکسو دسترسی یکسان و مساوی به منابع فضایی محدود را حق
همه کشورها دانسته، از سوی دیگر، ضعف این قواعد در تبیین راهکاری برای کشورهایی مثل
گشته است و به نظر « هر کس زودتر آمد؛ زودتر بهرهمند میشود » ایران عملاً مروج همان قاعده
می رسد کشورهایی که توان رقابت با کشورهای پیشر و در عرص ه های فضایی را ندارند و یا
کشورهایی مانند ایران که به دلیل تحریم ها ممکن است نتوانند در زمان مقرر از منابع
تخصیص یافته بهره برداری نمایند؛ در این میان زیان بینند.
الف) فارسی
پایان نامۀ کارشناسی ارش د، دانشکدة فنی ،« طراحی لینک ماهوار ه ای » ،( - محمدیان، بهروز، ( 1372
دانشگاه تهران.
ب) لاتین
-Engelman, Hanneke Luise Van Traa, (1993), Commercial Utilization of Outer
Space: Law & Practice, Netherlands, Martinus Nijhoff Publishers.
- Evans, Barry George, (2008), Satellite Communication Systems, London, UK.,
Institution of Engineering And Technology.
- Jansky, Donald M.& Jeruchim, Michel C.,(1987) Communication Satellites,
Artech House Inc., Norwood, MA.
- Lyall, Francis & Larsen, Paul B., (2009), Space Law A Treatise, Ashgate.
- Pattan, Bruno,(1993), Satellites Systems Principles & Technologies, Van
Nostarand Reinhold, New York.
- Peterson, M.J.,(2005), International Regimes for the Final Frontiers, Albany,
State University of New York Press.
- Verschoor, Isabella Henrietta Philepina Diederiks & Kopal, Vladimir,
(2007), An Intruduction To Space Law, Wolters Kluwer Law International,
- Grove, Katherine M.,(1989), ”Developments In the International Law of
Telecommunication” Jurnal of Space Law Vol. 17, No. 1, 1989.
- Institute and Center For Research of Air & Space Law McGill University,
(2006), “Proceedings of the Space Law Conference”, Ministry of Information &
Communication Technology (Thiland) and International Institute Of Space Law
(IISL).
- Jasentulyiana, N., (1994), “Regulation of Space Salvage Operations:
Possibilities For the Future”, Jurnal of Space Law, Vol. 22, Nos.1&2
- Mcleod, Norman,(1997), “the World Takes on the Law of the Air”, New
Scientist, Vol. 83, No. 1173, 1979.
- Zdravic,Dusica, (1991), “the Legal Aspects of Access to the Geostaionary
Orbit”, Institute of Air & Space Law, McGill University, Montreal.
ج) پایگاه های اینترنتی:
- سازمان فضایی ایران، ماهنامۀ داخلی فضا،
http://www.isa.ir/library/upload/article/38.pdf
)