نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

به‌علت پویا­یی افراد انسانی، تنظیم‌گریِ حقوقی روابط اجتماعی نیز باید پویا باشد؛ از­ این­رو نمی­توان با درکی تقلیل­گرایانه از پدیده­های اجتماعی، سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری کارآمدی برای جامعه داشت. بر این اساس، اگر نظام حقوقی پویش­های اجتماعی را در نظر نگیرد و مستمراً خود را در معرض نقد خرد جمعی قرار ندهد، اصطکاک بین ساحت­های اجتماعی و حقوقی رخ خواهد داد. در این چارچوب، این مقاله با هدف بررسی رویکرد دولت جمهوری اسلامی در قبال تنظیم­گریِ حقوقی «خانواده» به نگارش درآمده است؛ از اینرو می­توان آن را ذیل مطالعات میان­رشته­ای در حقوق دسته­بندی کرد. چنان­که این پژوهش از نظر شیوهگردآوری داده­ها، کتابخانه­ای و از حیث روش تحقیق نیز توصیفی، تبیینی و تجویزی است. بر بنیاد نتایج این مقاله، دولت جمهوری اسلامی با تعریف الگویی از «خانواده طراز»و تلاش برای تحقق آن الگو از طریق به‌کارگیری ابزارهای قهری و غیرقهری مانند جرم­انگاری، آموزش و تبلیغات عمل می­کند. هرچند علی‌رغم سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات متعدد برای حفظ ساختار و کارکرد سنتیِ نهاد خانواده در عهد جمهوری اسلامی، به­دلیل ضعف در درکِ درستِ واقعیات اجتماعی و اتکا بر اِعمال اَعمال حاکمیتی و دیوان‌سالارانه در این خصوص، نظام پدرسالاری دولتی سوءمداخلاتی در تنظیم­گریِ حقوقی خانواده داشته ­است، بر این اساس، حفظ خودتنظیم‌‌گریِ خانواده ضروری ­است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Islamic Republic of Iran's Approach to Family Regulation

نویسنده [English]

  • Mahdi Mahdavizahed

lecturer in Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

Purpose: The purpose of this paper is to provide a brief overview of ideological approach to family regulations in Islamic Republic of Iran (IRI). Therefore this paper provides basic information and analysis and discusses about family change and variation in contemporary Iran.
Design/Methodology/Approach: Several approaches have been used to analyze the failure of Iran's legislative policy in family regulation.
Findings: The findings of this study imply that the evolution of family institution leads to the formation of individuality as well as value pluralism and consequently deepen the "democratic culture" among Iranians.  Demonstrating the interaction of state and family institution it can be claimed that democracy is a dynamic and ongoing process.
The results of this study indicate that the evolution of a social institution can make changes in other social institutions which implies that there is a significant relationship between the evolution of social institutions and the formation of the rule of law.
Originality/Value: This Article is one of the first attempts to address the role of family change in the formation of rule of law in contemporary Iran. It has tried to provide a basis for understanding and delivering values by referring to social processes which change people’s mindsets.

کلیدواژه‌ها [English]

  • State
  • Ideology
  • Family Law
  • Regulation
  • sociology of Law
الف- فارسی
کتاب‌ها
- کاظمی، عباس، (1395)، امر روزمره در جامعه پساانقلابی، چاپ دوم، تهران: فرهنگ­ جاوید، چاپ دوم.
- هاشمی، سیدمحمد، (1387)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم: حاکمیت و نهادهای سیاسی، چاپ بیستم، تهران: میزان.
- ____________، (1388)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول: اصول و مبانی کلی نظام، چاپ نهم، تهران: میزان.
 
مقاله‌ها
- اسدی، لیلا­سادات و میرزازاده، زهرا، (1392)، «نسبت خانواده با دو حوزه عمومی و خصوصی؛ با رویکردی به کارکردهای خانواده و مفهوم حریم خصوصی»، مجله تعالی حقوق، دوره جدید، شماره 5.
- جمشیدی‌ها، غلامرضا و دیگران، (1392)، «نگرش جامعه­شناختی بر تأثیر فرهنگ مدرن از منظر جنسیتی بر تحولات خانواده در تهران»، مجله زن در فرهنگ و هنر، دوره 5، شماره 2.
- دانشور، فائزه، (1395)، «بازخوانی رابطه حقوق و ایدئولوژی در پرتو مطالعات میان­رشته­ای»، فصلنامه مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 4.
- راسخ، محمد و رفیعی، محمدرضا، (1390)، «نسبت حکومت با زندگی مطلوب، نگرشی به رویکرد کمال‌گرایی»، مجله حقوق اسلامی، شماره 30. 
- صفری شالی، رضا، (1394)، «تحلیل گفتمان عدالت جنسیتی در لوایح و برنامه­های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات جامعه­شناختی، دوره 22، شماره 2.
- کرمی قهی، محمدتقی، (1391)، «تحلیل گفتمان سه برنامه توسعه با رویکردی به مسائل زنان و خانواده»، فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 13.
- منوری، نوح، (1395)، «تقلیل سیاست‌گذاری به الگودهی: نقدی بر سیاست‌های مربوط به خانواده در ایران»، در: مجموعه مقالات اولین همایش ملی (علمی‌پژوهشی) تغییرات خانواده و چالش­های آن در ایران، شیراز: ارم.
 
ب- انگلیسی
-  Paidar, Parvin, (1995), Women and the Political Process in Twentieth-Century Iran, Cambridge University Press.
 
-  Salehi-Isfahani, Javad, (2013), The Iranian Family in Transition in Social Change in Post-Khomeini Iran, Center for International and Regional Studies Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, p. 13.