نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

چکیده

 هرچند تلاش‌هایی برای تدوین و تنقیح قوانین در ایران انجام شده، اما این تلاش‌ها به اهداف تعیین شده نرسیده است. امروزه کوششی برای تدوین دوباره قوانین نظم حقوق‌کنونی آغاز شده است. در این نوشتار، به نقایص و کاستی‌های تاریخی این کوشش‌ها برای درس آموختن از گذشته در راه پیش رو، پرداخته شده است. یکی از نتایج مقاله این است که فراهم آوردن یک مجموعه، نیازمند دریافتی از نظمِ قوانینِ نظم حقوقی کنونی، در هر شاخه‌ای است. باید بر این نکته تأکید کرد که در مجموعه‌سازی، «اجزای یک پیکر» گردآوری می‌شود. شناخت این پیکر و روح مشترک قواعد آن، مستلزم شناخت اجتهادی موضوع است. شاید یکی از علل شکست گردآوری مجموعه‌ها در ایران، عدم توجه و ناآگاهی از روح مشترک مواد و عدم تسلط بر مواد یک مجموعه، بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Causes of Failures in Codification of Laws in Iran Legal System

نویسنده [English]

  • Seyd Naser Soltani

چکیده [English]

Codification is a process of collecting and restating legal codes in a certain area, usually by subject, in a codex (book) of law. This is for clarifying the laws. It works usually by forming a legal code by subject. Its aim is to clarify legislations, usually by subject in different collections. By Iran legal system, the concept of codification in legal text has been used in different ways. We can say that there was a “period of time” in Iran in which was trying to codify the legislations and organizing them. However such an effort was so unsuccessful to achieve goals have been appointed. Nowadays, we are witnessing attempts to recodify current established law. In this article, failures are examined by an historical view to shed light on new understanding in this regard. One of the most important circumstances is to have a thorough understanding of established law order in each part of legislation. It should be noted that understanding of setting corpuses of law in a “common esprit” is the key for codes making in Iran. Probably one of main reason to fail in codification in Iran is ignorance of the common spirit of laws and no sufficient understanding of rules in a set of law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Codification
  • Established law codification
  • Common esprit
  • Laws in force
  • Causes of failures
- بیگزاده، صفر، ( 1390 )، مجموعه قوانین صبا، چاپ پنجم، تهران، کلک صبا.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ( 1387 )، مبسوط در ترمینولوژی حقوق ، انتشارات گنج
دانش، چاپ اول، تهران.
- زرگری نژاد، غلامحسین، ( 1386 )، سیاستنامههای قاجاری، چاپ اول، تهران، انتشارات
موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
- قره باغی، محسن و حبیبالله شاملو، ( 1384 )، مجموعه مقررات تنقیح شده حقوقی ، چاپ
اول، جلد اول، معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه، تهران، روزنامه رسمی کشور.
- قره باغی، محسن و حبیب الله شاملو، ( 1386 )، مجموعه تنقیح شده قوانین و مقررات
کیفری، چاپ اول، جلد اول، معاونت حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه، تهران، روزنامه
رسمی کشور.
- قزوینی، میرزا شفیع، ( 1370 )، قانون قزوینی، به کوشش ایرج افشار ، تهران، انتشارات
طلایه.
- کاتوزیان، ناصر، ( 1377 )، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران، نشر دادگستر.
- گیتی، خسرو، ( 1346 )، مجموعه قوانین مربوط به صلاحیت در امور حقوقی ، مراجع
دادگستری، داوری اجباری و مراجع حل اختلاف غیر دادگستری، تهران، امیرکبیر.
- لوح قانون، نسخه 2، مرکز پژوهشهای مجل . س
- مستشارالدوله تبریزی، میرزایوسف خان، ( 1393 )، رساله موسوم به یک کلمه، نسخه
.B- خطی، دانشگاه تهران، کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد، شماره
- مذاکرات مجلس اول، ( 1384 )، به کوشش غلام حسین میرزا صالح ، تهران، انتشارات
مازیار.
- ملکم خان ناظمالدوله، ( 1381 )، رسالههای میرزا ملکم خان ناظم الدوله ، گردآوری و
مقدمه حجتالله اصیل، تهران، نشر نی.
- منصورالسلطنه عدل، میرزا مصطفی خان، ( 1389 )، حقوق اساسی یا اصول مشروطیت ، به
کوشش علی اصغر حقدار، تهران، چشمه.
- مور، تامس، ( 1373 )، آرمانشهر (یوتوپیا)،ترجمه داریوش آشوری و نادر افشار نادری،
تهران، خوارزمی.
162 فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال شانزدهم، شماره 45 ، زمستان 93
- موسویمقدم، محمد، ( 1391 )، دعوای خلع ید (چگونگی طرح، دفاع و رسیدگی )،
تهران، حقوق امروز.
- ناصری، فرجالله، ( 1350 )، مجموعه مدون قوانین و مقررات جزایی،تهران، امیرکبیر، سنا،
اداره فنی قوانین.
- هابز، تامس، ( 1380 )، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی، چاپ اول.
، مجلس و پژوهش، سال 10 ،« تدوین و گردآوری علمی قوانین » ،( - بیگزاده، صفر، ( 1382
. تابستان، شماره 38
فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی، سال ،« تنقیح قوانین و مقررات » ،( - بیگزاده، صفر، ( 1386
. ششم، دوره جدید، پاییز، شماره 11
ترجمه حسن ،« قانونگذاری: امری میان سیاست و حقوق » ،( - توری، کارلو، ( 1386
. وکیلیان، مجلس و پژوهش، سال 14 ، بهار، شماره 55
،« درآمدی بر مطالعه تطبیقی نهاد تنقیح قوانین و مقررات » ،( - زارعی، محمدحسین، ( 1386
. فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی، دوره جدید، سال ششم، پاییز، شماره 11
آرشیو اداره تنقیح قوانین مجلس شورا ی ،« تنقیح قوانین » ،( - طیرانیان، غلامرضا، ( 1383 اسلامی، تهران.
بانک اطلاعات قوانین ،«( گردآوری قوانین (کدیفیکاسیون » ،( - عالمی، شمسالدین، ( 1352
. http://www.ghavanin.ir کشور، پایگاه دادگستری تهران
فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی، ،« تنقیح قوانین و مقررات » ،( - عراقی، سیدعزت الله، ( 1386
. دوره جدید، سال ششم، پاییز، شماره 11
در: ،« تنقیح قوانین و راهکارهای اجرایی آن » ،( - قرهباغی، محسن و حبیبالله شاملو، ( 1386
همایش یکصدمین سال قانونگذاری (مجموعه مقالات)، معاونت پژوهشی مرکز پژوهش های
مجلس شورای اسلامی، پاییز.
در: ،« آسیب شناسی تنقیح قوانین در ایران و ارائه راهکارها » ،( - کریمی، عباس، ( 1386
همایش علمی تنقیح قوانین و مقررات، مرداد.
در: ،« نارساییهای قوانین جزایی و تأثیر آن بر آرای کیفری » ،( - محمدزاده، شهرام، ( 1386
همایش یکصدمین سال قانونگذاری (مجموعه مقالات)، معاونت پژوهشی مرکز پژوهش های
مجلس شورای اسلامی، پاییز.
علل نافرجامی تدوین و تنقیح قوانین در ایران 163
در: همایش یکصدمین سال ،« تنقیح قوانین » ،( - ملک افضلی اردکانی، مجتبی، ( 1386
قانونگذاری (مجموعه مقالات)، معاونت پژوهشی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، پاییز.
تورم قوانین و تنقیح قوانین و مقررات : ملاحظاتی در خصوص » ،( - نبیلو، حسین، ( 1386
فصلنامه اطلاع رسانی حقوقی، دوره جدید، سال ،« طرح تدوین و تنقیح قوانین و مقررات کشور
. ششم، پاییز، شماره 11
، مجلس و پژوهش، سال 10 ،« ملاحظاتی در باب قانونگذاری » ،( - نصیری، مرتضی، ( 1382
. تابستان، شماره 38 رساله
- مرکز مالمیری، احمد، ( 1390 )، تورم تقنینی در نظام حقوقی ایران در پرتو اص ول
قانونگذاری، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، بهمن.
- Bruno, Oppetit, (1998), Essai sur la codification, coll. Droit, Etique,
Société, PUF, Paris.
- Cabrillac, Rémy, (2002), Les codifications, PUF, coll. Droit, éthique,
société.
- Norbert Waszek, (2006), Le débat sur codification chez Hegel et au sein de
son école , in La codification: Perspectives Trasnsdiciplinaires, Ecole pratique
des hautes études, Paris.
- Van Kan, Joseph, (1926), Les Efforts de codification en France, Paris.
- Vedel, Georges et Pierre, Delvolvé, (1994), Droit administratif, 12e édition,
Paris, PUF.
Articles
- Ardent, G., (1951), “La codification permanents des lois, règlements et
circulaires “, Revue de droit public.
- Braibant, Guy, (1997), “La problématique de la codification“, in Revue
française d’Administration publique «faut-il codifier le droit? Expériences
comparée», avril-juin N° 82.
- Bureau, Dominique, (2003), “Codification", in Dictionnaire de la culture
juridique”, Alland, Denis et Rials, Stéphane, dir., Lamy&PUF, 1e édition.
- Carbonnier, Jean, (2005), “Codification”, in dictionnaire de philosophie
politique, Raynaud, Philippe, et Rials, Stéphane, dir. Quatrige& PUF.
- Dufour, Alfred, (1996), “L’idée de codification et sa critique dans la pensée
juridique Allemagne des XVIIIe –XIXe siècle “, Droits, n° 24.
- Jouanjan, Olivier, (1997), “Science juridique et codification en Allemagne
(1850-1900) “, Droits, n° 27.
164 فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال شانزدهم، شماره 45 ، زمستان 93
- Malaurie, Philippe, (1997), “Peut-on définir la codification? Éléments
communs et éléments divers “, Revue française d’Administration publique, N°
82, avril-jui.
- Rapport du groupe de travail interministériel sur la qualité de la
règlementation.
- Rémy, Philippe, (1997), “La recodification civil “, Droits, n° 26.
- Sourioux, Jean Louis, (1988), “Codification et autres formes de
systématisation du droit à l’époque actuelle; le droit français “, Journée de la
Société de législation comparée.
- Suel, Marc, “Essai sur la codification à droit constant”, journal officiel de la
république française, 2e édition, Février 1995.
- Suel, Marc, (1997), “Les premières codifications à droit constant “, 1901-
1948, Droits, n° 26.
- Tallon, Denis, (1998), “La codification dans le système de common law”,
Droits, n° 27.
- Timsit, Gérard, (1996), “La codification, transcription ou transgression de
la loi?”, Droits, n° 24.