نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه بهشتی

2 دانشیار دانشکده حقوق شهید بهشتی

3 دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

نقش و جایگاه والای تفسیر قضایی در نظام حقوقی بر کسی پوشیده نیست. هدف از این پژوهش، یافتن رویکرد تفسیری است که دیوان عالی کشور در جایگاه نظارتی- حمایتی دادرسان در فرآیند تفسیر ارائه می­دهد. اما سوال این است که رویکرد و روش تفسیری دیوان عالی منتج به احقاق حق شده یا صرفا به فصل خصومت بسنده کرده است؟ باتوجه به اهمیت وحدت تفسیر و جایگاه رویه قضایی دیوان عالی کشور در نظام قضایی، به نظر می­رسد دیوان عالی هنوز نتوانسته است به خوبی بین گرانیگاه تفسیر و حمایت از حق­ها و آزادی­ها به ایفای نقش بپردازد. اما بررسی رویه قضایی دیوان عالی کشور در بخش حقوقی نشان می­دهد که شکل­گرایی حقوقی و اتکای صرف به متن‌گرایی و تفسیر لفظی رویکرد کاملا مسلط و همیشه غالب دیوان نبوده و تفسیر پویا با توجه به شرایط پرونده در برخی موارد توسط دیوان عالی مورد توجه است. نکته قابل توجه این که هرگاه دیوان عالی دست به تفسیرهای پویا و هدف­گرایی زده است بیشتر منتج به احقاق حق شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Interpretative Approach of the Supreme Court in Protecting Rights and Freedoms in Light of Its Case Laws

نویسندگان [English]

  • Reza Najafi 1
  • Aliakbar Gorji 2
  • Ali Taghizadeh 3

1 Beheshty university

2 Beheshti university

3 Allameh Tabatabaei University

چکیده [English]

The high role of the judicial interpretation in the legal system is not overlooked. This research attempts to find the approach of interpretation that Supreme Court obtains in the role and supervisory position of judiciary in interpretation procedure. Yet the problem is how the approach and the interpretative method of the Supreme Court can lead to adjudication or hostility. According to the importance of the unity of interpretation and position of the precedent of the Supreme Court in judicial system, it seems that the Supreme Court has not been effective in interpretation and protecting rights and freedoms. The precedent of the Supreme Court shows that legal formalism and reliance on textualism and literal interpretation of the approach have not been completely dominant and prevalent by the Court and dynamic interpretation in some cases in line with the conditions of cases has been regarded by the Supreme Court. It is important to note that whenever the Court made use of such dynamic and purposeful interpretations, the results lead to adjudication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supreme Court
  • judicial interpretation
  • rights and freedoms
  • legal judgment
  • legal formalism
الف- فارسی
کتاب‌ها
-           استرول، اورال، (1390)، فلسفه تحلیلی در قرن بیستم، ترجمه فریدون فاطمی، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز.
-           انصاری، باقر، (1392)، نقش قاضی در تحول نظام حقوقی، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.
-           برایان، اچ، بیکس، (1388)، فرهنگ نظریه­های حقوقی، ترجمه عباس ایمانی، چاپ اول، تهران: نامه هستی.
-           جعفری تبار، حسن، (1395)، دیو در شیشه در فلسفه رویه قضایی، چاپ اول، تهران: حق‌گزاران.
-           جعفری تبار، حسن، (1388)، فلسفه تفسیری حقوق، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-           خوئینی، غفور، (1393)، فلسفه حقوق، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
-           قاری سیدفاطمی، محمد، (1382)، حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر اول)، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
-           قاری سید فاطمی، سید محمد، (1389)، حقوق بشر در جهان معاصر (دفتر دوم)، چاپ دوم، تهران: انتشارات شهر دانش.
-           کاتوزیان، ناصر، (1390)، فلسفه حقوق، جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-           کاتوزیان، ناصر، (1394)، گامی به سوی عدالت، جلد اول، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.
-           کاتوزیان، ناصر، (1392)، توجیه و نقد رویه قضایی، چاپ چهارم، تهران: نشر میزان.
-           کیوانفر، شهرام، (1395) ، مبانی فلسفی تفسیر قانون، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-           شجاعی، علی، (1393)، تفسیر قانون جنایی در پرتو تفسیرشناسی و تحلیل گفتمان، چاپ اول، تهران: نشر دادگستر.
-           علی­آبادی، عبدالحسین، (1391)، موازین قضایی هیئت عمومی دیوان عالی کشور: بخش آرا مدنی، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
 
مقاله‌ها
-           بابایی مهر، علی، (1388)، «تفسیر، اصول و مبانی آن در حقوق عمومی»، مجله حقوق خصوصی، سال ششم، شماره 14.
-           پورسعید، رامین؛یاسری، حسین، (1390)، «متدولوژی انتقادی و هرمنوتیک حقوقی»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، سال چهارم، شماره 7.
-           حاتمی، علی اصغر؛ عبدالرضا صادقی، (1391)، «شرط وجه التزام غیرعادلانه»، دوفصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، دوره اول، شماره2 .
-           راسخ، محمد؛ پورسید آقایی، سید محمد، (1395)، «نگاهی انتقادی به شکل‌گرایی در حقوق»، تحقیقات حقوقی، دوره 19، شماره 74.
-           رستمی چکاسری، عبادالله، محمدرضا سرگزی و نوشین فراهانی، (1393)، «ماهیت و گستره غرامت قابل مطالبه از بایع در مبیع مستحق للغیر (نقد و بررسی رای وحدت رویه شماره 733-93/7/15 هیئت عمومی دیوان عالی کشور)»، فصلنامه رای، دوره 3، شماره 7.
-           سیفی زیناب، غلامعلی؛ امیراقدم، ریما، (1395)، «بررسی تطبیقی نقش رویه قضایی در تحقق امنیت قضایی و اقتصادی در حقوق ایران و مصر»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، دوره 9، شماره17.
-           فولر، فون، (1357)، «گفتار در حقوق آمریکا»، ترجمه سیدحسن مصطفوی، مجله حقوقی وزارت دادگستری، شماره3.
-           میرشکاری، عباس، (1395)، «تعدیل وجه التزام»، دوفصلنامه رویه قضایی (حقوق خصوصی)، دوره1، شماره1.
 
آرای وحدت رویه
-           رای وحدت رویه شماره 714 مورخه 11/12/1388.
-           رای وحدت رویه شماره 741 مورخه 26/3/1394.
-           رای وحدت رویه 617 مورخه 3/4/1376.
-           رای وحدت رویه ۳۰ مورخه 3/10/1364.
-           رای وحدت رویه مورخه 23/9/1387.
-           رای وحدت رویه شماره 751 مورخه 5/5/1395.
-           رای وحدت رویه شماره 734 مورخه 22/7/1393.
-           رای وحدت رویه شماره 733 مورخه 5/10/1396.
 
ب-  انگلیسی
-             Solum, L. B, (2010), “The interpretation-construction distinction”, Const. Comment., 27, 95.
 -             Barnett, R.E, (2011), “Interpretation and Construction”, Harvard Journal of Law & Public Policy, Vol. 34, No.1.
 -             Graham, R. N, (2006), “Right Theory, Wrong Reasons: Dynamic Interpretation, the Charter and Fundamental Laws”. In The Supreme Court Law Review: Osgoode’s Annual Constitutional Cases Conference, Vol. 34, No. 1.