نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
چکیده
آزادی اجتماعات و راهپیماییها از حقوق بنیادین مدنی- سیاسی شهروندان است که در اسناد حقوق بشری و نظامهای حقوقی از جمله نظام حقوقی ایران، مورد شناسایی قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران چه جایگاهی برای آزادی مزبور در نظام حقوقی خود پذیرفته است؟ پژوهش کیفی پیشرو با روش کتابخانهای به گردآوری دادهها پرداخته و با تحلیل فقهی و حقوقی مسئله را مورد واکاوی قرار داده است. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که یک- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل 27، مبتنی بر آموزههای دینی و همسو با اسناد حقوق بشری، این آزادی را با حداقل قیود بهرسمیت شناخته است؛ دو- یافتن جایگاه این حق در میان نظام حقهای مورد پذیرش نظام جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر نگاه کلگرایانه به قانون اساسی و تعیین نسبت آن با مفاد دیگر اصول بوده که این نسبتسنجی، حاکی از عمومیت حق آزادی تجمع نسبت به تمام شهروندان از یکسو و محدود نبودن آن به دو قید مذکور در اصل 27 قانون اساسی است؛ سه- واکاوی اسناد حقوقی و رویهها نشان از شناسایی مغایرت با ساحت نظری حقوق اساسی ایران دارد؛ چراکه قانون عادی، برخلاف دیدگاه قانون اساسی، رویکرد مجوز محور را - با رویکرد سختگیرانهتری به نسبت دیگر نظامهای حقوقی مجوزمحور- گزینش کرده است.
کلیدواژهها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Freedom of Assembly and Procession, Principle 27, Constitution, Permit System, Notification System
نویسندگان [English]
- Mohammad Mahdifar
- Faezeh Rafatnejad
Ph.D Student, Public Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]
Introduction
The freedom of assembly and procession is a fundamental civil and political right recognized in numerous human rights documents and legal systems, including that of the Islamic Republic of Iran (IRI). The question arises as to what specific stance the IRI’s constitutional law takes on this kind of freedom. In this respect, the current study aimed to clarify the relationship between Principle 27 of the Constitution and other principles. Using a jurisprudential and legal analysis, the research sought to examine the position of Principle 27 within the broader context of the IRI’s Constitution. The analysis was to evaluate the right to assembly and procession in the Iranian legal system, offering insights into the ideal legal standard for freedom of assembly and procession.
Literature Review
The Persian legal literature provides valuable but limited research on this topic, highlighting a notable gap in analytical approaches to examining the issue. To address this gap, the present study employed an analytical framework grounded in jurisprudential and legal analysis.
Materials and Methods
As a qualitative inquiry, the present study used a library research method to collect the data. Moreover, a jurisprudential and legal analysis was conducted to analyze the data and examine the position of Principle 27 within Iran’s constitutional law.
Results and Discussion
The findings revealed several key insights. First, Principle 27 of the Constitution of the IRI, grounded in religious teachings and aligned with international and regional human rights documents, it recognizes the right to freedom of assembly and procession with minimal restrictions. Second, understanding the absolute right embedded in Principle 27 within Iran’s broader legal framework requires a holistic view of the Constitution and an assessment of how it relates to other constitutional principles. The analysis of this relevance revealed the universality of the right to freedom of assembly for all citizens, showing that it extends beyond the two specific restrictions stated in Principle 27. Finally, a review of domestic legal documents and executive procedures revealed contradictions with the theoretical field of constitutional rights in Iran. These legal frameworks, contrary to the constitutional perspective, adopt a permit-based approach that is notably stricter than similar systems in other permit-based legal systems. Moreover, the study advanced the argument that the lack of legislation on the part of the Islamic Consultative Assembly (the Iranian Parliament)—concerning the right of all citizens to hold assemblies and processions—does not render such gatherings illegal. If an assembly or procession does not conflict with the governing laws within the legal framework of the IRI, it is considered legal under Principle 27 of the Constitution.
Conclusion
A holistic view of the Constitution requires that the right to freedom of assembly and procession outlined in Principle 27 be considered in conjunction with other constitutional principles. The application of Principle 27, which is subject to two specified restrictions, falls under the jurisdiction of ordinary law tasked with determining issues such as the implementation procedures, conceptual scope, mechanisms for ensuring compliance, and guarantees against violations. In this context, valuable insights can be gained from historical interpretations, such as an analysis of the debates among members of the Assembly of Experts for the Constitution, to reveal the intent behind drafting Principle 27 as well as the historical, political, and social contexts at the time. Additionally, early experiences and real-world implications of either overly broad or overly restrictive interpretations are crucial for establishing the right to assembly and procession. These insights can inform the principles and conditions necessary for relevant legislation that can effectively embody this fundamental right, helping to institutionalize, stabilize, and strengthen it in future legal procedures.
There are several important points to mention. First, the freedom of assembly and procession recognized in the Constitution is incompatible with the permit system. On the one hand, it is essential to uphold the universality of this freedom, which should not require obtaining permission for its exercise. On the other hand, the reluctance of the members of the Assembly of Experts for the Constitution to specify restrictions that would put the fate of assemblies in the hands of the government suggests that it is not feasible to orient Principle 27 of the Constitution toward a permit-based approach through ordinary law. Second, the right to assemble should not be restricted to a specific group. Principle 27 recognizes the right to assembly as a civil and political right for all citizens. Limiting this right to certain groups, such as legal political parties, contradicts the meaning and rationale of this principle outlined in the Constitution. Third, there should be maximum reservations regarding the prohibition of gatherings. In cases where a gathering or procession conflicts with restrictions such as public order, the legislator should refrain from declaring a ban or dispersing the gathering as the first response; this should only be done as the last resort. It is important to emphasize that the freedom of assembly must be protected to the greatest extent possible. Any restrictions should be imposed only to the extent necessary to manage the situation, rather than resorting to prohibitions as an immediate response. Fourth, clarity in the text of the law is essential. This principle, which generally governs the drafting of legislation, should also apply to laws related to Principle 27. Specifically, any interpretable limitations—such as the cases causing disturbances to the foundations of Islam—should be clearly defined in the law. Failing to do so will undoubtedly create problems for citizens in exercising their rights and may hinder the administrative police and judicial officials in fulfilling their duties. By precisely specifying all processes and avoiding vague language, the rights of all parties can be effectively protected from violations.
کلیدواژهها [English]
- Freedom of Assembly and Procession
- Principle 27
- Constitution
- Permission System
- Notification System
کتاب
- اداره کل امور فرهنگى و روابط عمومى مجلس شوراى اسلامى، مشروح مذاکرات مجلس خبرگان، چاپ اول (تهران: روابط عمومى مجلس شوراى اسلامى، ۱۳۶۴).
- ارسطا، محمدجواد، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم (تهران: انتشارات مجد، 1398).
- استوارت میل، جان، رساله درباره آزادی، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، چاپ پنجم (تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1385).
- جوزف، سارا و دیگران، میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی دعاوی، آموزهها، تفاسیر، چاپ اول (تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، ۱۳۹۵).
- دوفار، ژان، آزادیهای گروهی (آزادی تجمع، آزادی تظاهرات، آزادی انجمن، آزادی سندیکایی)، ترجمه علی اکبر گرجی ازندریانی، چاپ اول (تهران: انتشارات مجد، ۱۳۹۰).
- طباطبائی موتمنی، منوچهر، آزادیهای عمومی و حقوق بشر، چاپ اول (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۲).
- عمید، حسن، فرهنگ عمید، چاپ ششم (تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۹).
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ سوم (تهران: انتشارات ادنا: کتاب راه نو، ۱۳۸۶).
- مهدیفر، محمد، موسوعه روایی حقوق عمومی، چاپ اول (قم: انتشارات مکث اندیشه، ۱۴۰۱).
- موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، مجموعه حقوق سیاسی و قضائی، چاپ اول (تهران: نشرکارنامه، ۱۳۸۱).
- هاشمی، سیدمحمد، حقوق بشر و آزادی های اساسی، چاپ اول (تهران: انتشارات میزان، ۱۳۸۴).
مقالهها
- اسلامی، رضا و کمالوند، محمدمهدی، «چالشهای آزادی اجتماعات در سیستم حقوقی ایران در نظام بین المللی حقوق بشر»، حقوق بینالمللی، شماره50، (1393).
- جعفرپیشه، مصطفی، «بررسی پارادکس نظارت و مشروعیت سیاسی»، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 33، ( 1383).
- جنگجوی خلجان، فاطمه و کلهر، حسینعلی، «تحلیل آزادی تجمعات و تظاهرات در نظام حقوقی ایران و اسناد بینالمللی»، حقوق بشر و شهروندی، شماره 2 (پیاپی4)، (۱۳۹۶).
- حبیبنژاد، سیداحمد و سعید، سیده زهرا، «بررسی حقوقی آزادی تحصن در نظام جمهوری اسلامی ایران با نگاهی تطبیقی به آزادی تجمع»، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، شماره 1، (پیاپی111)، (۱۳۹۸).
- خلخالی، فرید، «نظم عمومی و آزادی تجمع و تشکل»، حقوق اساسی، سال دوم، شماره 3، (1383).
- زرگری نژاد، نسیم و رنجبریان، امیرحسین، «چیستی و چگونگی اعمال حق تجمع مسالمتآمیز: تحلیل بر دستاورد گزارشگر ویژه ملل متحد»، مطالعات حقوق عمومی، دوره چهل و ششم، شماره 2، (1395).
- سلیمی، علی و گرجی ازندریانی، علی اکبر و جلالیان، عسگر، «صلاحیت گزینشی ماموران انتظامی در مدیریت آزادی اجتماعات»، جامعه سیاسی ایران، دوره پنجم، شماره 8، (1401).
- صفرزاده عربی، محمدطاهر و شکرالهی، علی، «چالشهای فراروی آزادی تجمعات و اعتراضات در جمهوری اسلامی ایران»، حقوق بشر و شهروندی، شماره 2، (۱۳۹۵).
- علیزاده، عبدالرضا و صالحی، ریحانه، «آزادی تشکیل اجتماعات و راهپیماییها در پرتو اصل 27 قانون اساسی ایران»، حقوق اسلامی، شماره 52، (1396).
- لطفی، عبدالرضا و دهقانیان، رضا، اصل برابری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 4، (1398).
اسناد و قوانین
- پیشنویس قانون آزادی اجتماعات و راهپیماییها مرکز پژوهشی مبنا؛1401؛ ارائهشده در کارگروه تنظیم طرح قانونی آزادی اجتماعات و راهپیماییهای کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس شورای اسلامی.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
- قانون نحوه فعالیت احزاب و گروههای سیاسی، 1395.
الکتب
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، الطبعة الثامنة (بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1412).
- انصاری، مرتضی بن محمدامین، فرائد الاُصول، الطبعة السابعه (قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۹۴).
- حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، الطبعة الثانیة (قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶).
- حسینی، محمد، الدلیل الفقهی، الطبعة الأولی (دمشق: مرکز ابن ادریس الحلی للدارسات الفقهیه، ۲۰۰۷).
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ اول (قم: موسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۸۷).
- مشکینی اردبیلی، ابوالحسن، کفایهالاصول، چاپ اول (قم: لقمان، ۱۴۱۳).
- مشکینی اردبیلی، علی، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، چاپ اول (قم: نشر الهادی، ۱۳۷۴).
الوثائق الدولیة
- المیثاق العربی لحقوق الإنسان؛ تونس: 23 مایو، 2004.
Referenc
- Michael Hamilton, “Freedom of Assembly, Consequential Harms and the Rule of Law: Liberty-limiting Principles in the Context of Transition”, Oxford Journal of Legal Studies, Vol. 27, No. 1, (2007).