نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

«مستدل و مستند بودن آرای قضایی» یکی از پذیرفته‌شده‌ترین اصول حقوقی حاکم بر هر مرجع قضایی و شبه‌قضایی است و دیوان عدالت اداری نیز به عنوان یک مرجع قضایی، مشمول این قاعده است. با وجود این، نمی‌توان انکار کرد که هیأت عمومی دیوان در بعضی موارد از رعایت این قاعده غفلت کرده و یا از آن طفره رفته است.عدم رعایت قاعده مستدل و مستند بودن آرای هیأت عمومی دیوان می‌تواند در استناد به هر یک از دلایل اثبات حکم روی دهد. در این نوشتار با بررسی انواع نقض قاعده مستدل و مستند بودن آرای قضایی در استناد هیأت عمومی دیوان به «قانون اساسی»، ملاحظه می‌شود که این نقض موجب صدور آرای تردیدآمیز و حتی اشتباه شده است. از این‌رو، با در نظر گرفتن این‌که هیأت عمومی دیوان، مرجع منحصر به فرد شکایت از مصوبه‌های دولتی است و تصمیماتش تحت نظارت هیچ مرجع دیگر نیست، به‌حق می‌توان انتظار داشت برای رعایت دقیق این قاعده، بیشتر تلاش کند؛ بویژه آن‌که پیامدهای رأی اشتباه این مرجع در ابطال یا عدم ابطال یک مصوبه دولتی محدود به فرد شاکی نیست و می‌تواند گروهی زیاد از مردم را تحت تأثیر قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reasonableness and Legality of Judicial Decisions by the General Board of Administrative Justice Court; Defect in Invoking to the Constitution

نویسنده [English]

  • Abdolmajid Soudmandi

Assistant Professor, Department of Law, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Reasonableness and Legality of judicial decisions are among the most accepted legal principles governing judicial and quasi-judicial institutions, and the Administrative Justice Court (“AJC”) as a judicial institution is subject to this rule. However, it is undeniable that in some cases, the General Board of Administrative Justice Court (“GBAJC”) has evaded or neglected to abide by this rule.
Failure of the GBAJC to comply with this rule could be occurred in invocation of any of the legal evidences. In this paper, by studying the types of violation of this rule by the GBAJC in invocation of "the Constitution", it was seen that this violation resulted in issuing doubtful or even wrongful decisions. Hence, given that the GBAJC is the unique referee for complaint of governmental regulations, and its judgments are not supervised by any other institutions, it can be rightly expected that it shall try harder for precise observance of this rule; in particular, given that the consequences of its wrongful judgments in revocation or not revocation of governmental regulations not only is confined to the plaintiff itself but can affect a large group of people.
 
Keywords: Reasonableness of Judicial Decisions, the General Board of Administrative Justice Court, Judgment, the Constitution, the Guardian Council.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reasonableness and Legality of Judicial Decisions
  • the General Board of Administrative Justice Court
  • Judgment
  • the Constitution
  • the Guardian Council
کتابها
-           آگاه، وحید، (1389)، حقوق بنیادین و اصول حقوق عمومی در رویه هیأت عمومی دیوان عدالت اداری (1388-1361)، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
-           شعبانی، قاسم، (1373)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.
-           قاضی (شریعت‌پناهی)، ابوالفضل، (1377)، بایسته‌های حقوق اساسی، چاپ سوم، تهران: نشر دادگستر.
-           کاتوزیان، ناصر، (1385)، فلسفه حقوق، ج 2، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-           کاتوزیان، ناصر، (1389)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ هفتاد و ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-           مدنی، سید جلال‌الدین، (1369)، حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران، ج 6، چاپ اول، تهران: انتشارات سروش.
-           مدنی، سید جلال‌الدین، (1377)، ادله اثبات دعوی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات پایدار.
-           مرکز تحقیقات شورای نگهبان، (1381)، مجموعه نظریات شورای نگهبان، تفسیری و مشورتی در خصوص اصول قانون اساسی به انضمام استفساریه‌ها و تذکرات (1380-1359)، چاپ اول، تهران: چاپخانه سروش.
 
مقاله‌ها
-           ایزانلو، محسن، (1382)، «آزادی بیان در حقوق اساسی ایران»، در: کاتوزیان، ناصر و همکاران، آزادی اندیشه و بیان، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
-           تقی‌زاده، جواد و همکاران، (1395)، «صیانت از قانون اساسی توسط قضات محاکم با تأکید بر اصل یکصد و هفتادم قانون اساسی»، مجله مطالعات حقوقی، دوره هشتم، شماره 1.
-           تیلا، پروانه، (1383)، «تفسیر قضایی قانون اساسی در رویه دیوان عدالت اداری»، مجله پژوهش‌های حقوقی، سال سوم، شماره 5.
-           جلالی، محمد و سعیدی روشن، حمیده، (1395)، «نقش دیوان عدالت اداری در صیانت از قانون اساسی»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 94.
-           دیانی، عبدالرسول، (1380)، «ترتیب دلایل بین مستندات حکم قاضی/قسمت اول»، مجله دادرسی، شماره 30.
-           دیانی، عبدالرسول، (1381)، «مستندات رأی قاضی/قسمت اول»، مجله دادرسی، شماره 33.
-           دیانی، عبدالرسول، (1381)، «مستندات رأی قاضی/قسمت پایانی»، مجله دادرسی، شماره 35.
-           دیانی، عبدالرسول، (1381)، «مستندات رأی قاضی/قسمت دوم»، مجله دادرسی، شماره 34.
-           رحمت‌اللهی، حسین و شیرزاد، امید، (1393)، «حق بر محیط زیست سالم در رویه قضایی دیوان عدالت اداری»، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال سوم، شماره 6.
-           فلاح‌زاده، علی‌محمد و ابریشمی‌راد، محمدامین، (1393)، «سنجش ساز و کار برتر نظارت بر مقررات دولتی در ایران؛ نقدی بر نظارت موازی رئیس مجلس و دیوان عدالت اداری بر مقررات دولتی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال سوم، شماره 9.
-           کدخدایی، عباسعلی و ویژه، محمدرضا، (1388)، «شورای نگهبان و دعاوی مربوط به ابطال تصمیمات دولتی خلاف قانون اساسی»، در: معاونت آموزشی پژوهشی دیوان عدالت اداری و دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکز)، مجموعه مقالات همایش دیوان عدالت اداری: صلاحیت قضایی و دادرسی اداری، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکز).
-           ویژه، محمدرضا و کتابی رودی، احمد، (1393)، «حدود صلاحیت دیوان عدالت اداری در انتصاب مدیران مؤسسات عمومی غیردولتی (مطالعه موردی مدیر عامل سازمان تأمین اجتماعی)»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی قضایی، شماره 65.
 
آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
-           دادنامه 1 مورخ 16/01/1388.
-           دادنامه 100 مورخ 15/02/1388.
-           دادنامه 101 مورخ 28/10/1368.
-           دادنامه 1054 مورخ 27/09/1386.
-           دادنامه 110 مورخ 19/09/1373.
-           دادنامه 119 مورخ 24/12/1368.
-           دادنامه 1217 مورخ 14/07/1393.
-           دادنامه 1500 مورخ 14/12/1386.
-           دادنامه 16 مورخ 24/01/1382.
-           دادنامه 171 مورخ 16/05/1379.
-           دادنامه 172 مورخ 13/03/1392.
-           دادنامه 197 مورخ 19/05/1382.
-           دادنامه 198 مورخ 19/05/1382.
-           دادنامه 209-210 مورخ 08/06/1389.
-           دادنامه 215 مورخ 20/09/1369.
-           دادنامه 236 مورخ 07/07/1381.
-           دادنامه 259 مورخ 06/09/1379.
-           دادنامه 26-66 مورخ 11/04/1363.
-           دادنامه 285 مورخ 04/08/1382.
-           دادنامه 297-300 مورخ 09/08/1378.
-           دادنامه 317 مورخ 08/05/1396.
-           دادنامه 323 مورخ 30/08/1378.
-           دادنامه 326 مورخ 07/05/1386.
-           دادنامه 350 مورخ 28/04/1388.
-           دادنامه 373 مورخ 23/09/1382.
-           دادنامه 423 مورخ 18/06/1386.
-           دادنامه 432 مورخ 28/10/1382.
-           دادنامه 460 مورخ 22/09/1383.
-           دادنامه 5 مورخ 01/03/1363.
-           دادنامه 50 مورخ 23/03/1367.
-           دادنامه 553 مورخ 04/11/1383.
-           دادنامه 577 مورخ 18/11/1383.
-           دادنامه 593 مورخ 03/09/1387.
-           دادنامه 639 مورخ 24/09/1387.
-           دادنامه 75 مورخ 08/02/1387.
-           دادنامه 841 مورخ 04/12/1387.
-           دادنامه 90 مورخ 29/03/1369.
-           دادنامه 98 مورخ 21/10/1368.
 
قوانین و مقررات
-           آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات اداری، مصوب 12/09/1365.
-           آیین‌نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات اداری، مصوب 24/12/1372.
-           ‌آیین‌نامه اجرایی قانون فروش خانه‌های سازمانی، مصوب 09/02/1366.
-           آیین‌نامه اجرایی قانون هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری، مصوب 24/12/1362.
-           آیین‌نامه چگونگی تأمین امنیت اجتماعات و راهپیمایی‌های قانونی، مصوب 31/06/1381.
-           طرح تعیین وظایف و اختیارات استانداران و فرمانداران و نحوه عزل و نصب آنان، مصوب 28/07/1377.
-           قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 24/08/1358.
-           قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب (در امور مدنی)، مصوب 21/01/1379.
-           قانون آیین دادرسی کیفری، مصوب 04/12/1392.
-           ‌قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، مصوب 05/07/1360.
-           قانون برنامه پنج‌ساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 20/09/1373.
-           قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، مصوب 22/09/1390.
-           قانون دیوان عدالت اداری، مصوب 04/11/1360.
-           قانون دیوان عدالت اداری، مصوب09/03/1385.
-           قانون رسیدگی به تخلفات اداری، مصوب 07/09/1372.
-           ‌قانون رسیدگی به تخلفات اداری، مصوب 25/12/1365.
-           ‌قانون فروش خانه‌های سازمانی، مصوب 01/07/1365.
-           قانون مدیریت خدمات کشوری، مصوب 08/07/1386.
-           قانون هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری، مصوب 09/12/1362.
-           لایحه قانونی راجع به تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش، مصوب 27/11/1358.
-           متمم قانون اساسی مشروطیت، تأییدشده 29/08/1325.